تولیدکنندگان باتری اقتصاد چرخشی را شارژ می‌کنند

مترجم : مريم رضايي

منبع: Economist

تولید، یک کسب‌‌وکار یک‌طرفه است. مواد اولیه وارد کارخانه می‌شوند و محصول نهایی از کارخانه خارج می‌شود. وقتی این محصولات فروخته شدند، تولیدکنندگان دیگر با آنها کاری ندارند. دیگر برای آنها مهم نیست که محصولات تولید شده، بعد از مصرف چگونه از چرخه خارج می‌شوند؛ مگر اینکه قانون آنها را ملزم به انجام کاری کند. بیشتر ضایعات، یا سوزانده یا دفن می‌شوند که این اقدام، زمین را آلوده می‌کند. طبق آخرین گزارش «شکاف چرخشی» مجمع جهانی اقتصاد، مصرف مواد خام در دنیا تنها ظرف ۵۰ سال تقریبا چهار برابر شده و به بیش از ۱۰۰ میلیارد تن رسیده است. کمتر از ۹ درصد این مواد بازیافت می‌شوند که به حجم انبوهی از ضایعات منجر می‌شود.

بحث درباره پایداری و بازیافت در صنعت بسیار زیاد است، اما بیشترشان صحبت‌های نمادینی هستند که هدفشان ارتقای وجهه برندها است. با این حال، در اقتصاد چرخشی، اقدامات سبز شرکت‌‌ها می‌تواند به سودآوری آنها هم کمک کند. این موضوع به‌‌ویژه درباره «کارخانه‌های گیگا» درست است؛ کارخانه‌هایی که باتری خودروهای برقی را در مقیاس زیاد و بر حسب گیگاوات بر ساعت تولید می‌کنند.

همه تولیدکننده‌های خودروی برقی، به کارخانه‌های گیگا نیاز دارند. باتری، هزینه‌‌برترین بخش یک خودروی برقی است و بنابراین، تولید آن پرمنفعت است. اما در ساخت باتری موادی مثل لیتیوم، کبالت، منیزیم و نیکل به کار می‌‌رود که هم قیمت بالایی دارند و هم استخراج آنها سخت است. زنجیره‌های تامین این مواد طولانی و پیچیده هستند. خریداران با این ریسک مواجهند که اگر تامین‌‌کننده‌ها (یا تامین‌‌کننده‌های تامین‌‌کننده‌ها) استانداردهای زیست محیطی و حقوق نیروی کار را رعایت نکنند، اعتبارشان را از دست بدهند. بازیافت مواد، در اینجا منطقی است.

بیشتر کارخانه‌های گیگا جدید هستند و از ابتدا با در نظر داشتن فرآیند بازیافت طراحی شده‌‌اند. خروجی آنها، یک فرآیند تولید چرخشی است، نه خطی. ایده این است که وقتی باتری‌‌ها به پایان عمر خود می‌‌رسند، باید به کارخانه برگردند تا مواد تشکیل‌‌دهنده آنها دوباره به دست آیند و در ساخت باتری‌‌های جدید مورد استفاده قرار بگیرند. تا سال ۲۰۳۰ خودروهای برقی به تنهایی ۱۱ میلیون تن باتری لیتیومی ضایعاتی تولید خواهند کرد. با توجه به رشد انرژی‌‌های تجدیدپذیر برای ساخت تاسیسات و همچنین دیگر ابزارهایی که با باتری کار می‌کنند، با مشکلاتی فزاینده و بزرگ در آینده روبه‌رو خواهیم بود که باید برای مدیریت آن، از حالا فکر شود.

 
کارخانه‌های گیگا را نمی‌توان نمونه‌های اقتصاد چرخشی دانست، بلکه آنها تنها زمینه‌‌ساز چنین اقتصادی هستند. شرکت باتری‌‌سازی سوئدی نورث‌‌ولت (Northvolt)، می‌خواهد تا سال ۲۰۳۰ از طریق سه کارخانه گیگا که در حال تکمیل است،  ۱۵۰ گیگاوات باتری تولید کند که برای استفاده در ۲ میلیون خودروی برقی کافی است. تا آن زمان، حدود نیمی از مواد اولیه باتری‌‌ها، باید از بازیافت باتری‌‌های قدیمی تامین شوند. نورث‌‌ولت در این اقدام تنها نیست. شرکت چینی Catl که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های باتری‌‌های خودروی برقی در دنیا محسوب می‌شود، با استفاده از بازیافت، انرژی‌‌های تجدیدپذیر و سایر اقدامات مشابه، قصد دارد ردپای کربن تولید باتری خود را به صفر برساند.

خودروسازانی مثل رنو و استلانتیس، مالکان برندهایی مثل فیات، کرایسلر و پژو، در حال پیشبرد کسب‌‌وکارهایی در حوزه اقتصاد چرخشی هستند. این کسب‌‌وکارها محدود به باتری نیست و تعمیر و بازسازی قطعات یدکی و خودروها را هم دربرمی‌گیرد. مدیران این شرکت‌‌ها امیدوارند هر کدام از این عملیات، تا پایان دهه سودآور باشند و درآمد سالانه‌‌ای بیش از ۲ میلیارد دلار را برای آنها رقم بزنند. رنو عقیده دارد حدود ۸۵ درصد اجزای یک خودرو قابل بازیافت هستند، اما در حال حاضر فقط ۲۰ تا ۳۰ درصد موادی که در خودروهای جدید به کار می‌‌روند، بازیافت شده‌‌اند؛ آن هم نه از خودروهای قبلی، بلکه از چیزهای دیگر.

تولید چرخشی این سهم را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. رنو یک مدل اجاره‌‌ای برای باتری‌‌های لیتیومی خودروهای برقی خود درست کرده تا وقتی مشتریان آنها را تحویل می‌دهند، بازیافت و بازتولیدشان کند. ژان فیلیپ هرمین، مدیر استراتژی و برنامه‌‌ریزی محیطی زیستی این شرکت می‌گوید: «باتری‌‌ها به ما کمک می‌کنند به مساله‌ای که سال‌ها در بخش انرژی وجود داشته، واکنش نشان دهیم: یعنی ذخیره‌‌سازی. حالا هدف این است که مواد اولیه را بازتولید کنیم و برای ساخت باتری‌‌های جدید از آنها استفاده کنیم. این کار در طول زمان هم هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و هم عرضه را تضمین می‌کند که در نهایت به حداقل‌‌سازی اثر کربنی که با معدن‌‌کاوی ایجاد می‌شود، کمک خواهد کرد. این مدلی است که ما به سمت آن حرکت می‌کنیم.»

آیا صنایع دیگر هم می‌توانند کار مشابهی انجام دهند؟ فست فشن (تولید انبوه و سریع لباس با قیمت و کیفیت پایین) به‌طور آشکار، صنعتی است که ضایعات زیادی تولید می‌کند و بیشتر لباس‌‌هایی که استفاده زیادی هم از آنها نشده یا سوزانده می‌شوند یا دور انداخته می‌شوند. آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا، ارزیابی کرده که نرخ بازیافت لباس و کفش فقط ۱۳ درصد است. دلیل اصلی این موضوع، استفاده از پارچه‌های ترکیبی است که بازیافت آنها را سخت می‌کند. شرکت‌‌های تولید لباس، می‌توانند مثل کارخانه‌های گیگا، فرآیندهای تولید خود را بازمهندسی کنند تا پارچه‌هایی را به کار ببرند که مدیریت آنها ساده‌‌تر باشد.

لوازم الکترونیکی مصرفی هم کسب‌‌وکار دیگری است که ضایعات بسیار زیادی تولید می‌کند و این در حالی است که در مدارهای الکترونیکی از فلزات باارزشی مثل طلا و نقره استفاده می‌شود. موتورهای برقی هم از فلزات کمیابی مثل نئودیمیوم و دیسپروسیوم ساخته می‌شوند. در جداسازی این مواد از ابزارها و بازیافت و استفاده دوباره از آنها، منافع زیادی وجود دارد.