سرنوشت مبهم زباله های عفونی در اردبیل

زباله های عفونی از خطرناکترین زباله هایی هستند که تهدید جدی برای طبیعت و جامعه انسانی محسوب می شوند و باید در جمع آوری و امحای آنها بیشترین دقت ممکن را به کار بست اما گویا در اردبیل بخشی از این زباله ها سرنوشتی نامعلوم دارد.
'بخشی از مشکلات دفع پسماند اردبیل به زباله های عفونی اختصاص دارد چرا که پسماندهای مطب های خصوصی به صورت مناسبی جمع آوری نمی شود.
مطب ها باید با بیمارستان ها برای جمع آوری زباله های عفونی همکاری کنند اما ظرفیت بیمارستان ها محدود است و در این شرایط مشخص نیست بخشی از این زباله ها چه سرنوشتی پیدا می کنند.
یکی از پزشکان اردبیلی برای سرمایه گذاری در زمینه ساماندهی زباله های عفونی اعلام آمادگی کرده که امیدواریم با این طرح بخشی از مشکلات موجود برطرف شود.'
اینها بخشی از اظهارات 'شفیع شفیعی' مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل در زمینه مدیریت پسماند در جریان همایش ملی پاکسازی تفرجگاه ها و مکان های گردشگری است که هفته گذشته در جنگل فندقلوی شهرستان نمین برگزار شد.
هم اکنون تعداد قابل توجهی از مطب پزشکان، داروخانه ها ، آزمایشگاهها و تزریقاتی های اردبیل در میدان سرچشمه به عنوان قلب تپنده شهر جای گرفته و روزانه سیل بیماران را از سراسر منطقه، سایر استان ها و حتی فرای مرزها میزبانی می کند و آنگونه که این مقام استانی می گوید جمع آوری و دفن زباله های تولیدی در آنها چندان تعریفی ندارد.
در این حال برخی پژوهش های انجام گرفته در اردبیل در باره زباله های بیمارستانی حکایت از وضعیت نه چندان خوش جمع آوری و دفع آن می باشد .
در یکی از این این پژوهش ها که در سال 1388 انجام گرفت میزان پسماندهای تولیدی، نحوه نگهداری، وضعیت جایگاه های موقت، نحوه جمع آوری زباله ها و نحوه دفع در 14 مرکز درمانی و 14 پایگاه بهداشتی شهر اردبیل مورد بررسی قرار گرفت.
روزانه 52 کیلو و 925 گرم میزان تولید زباله در مرکزهای درمانی و 14 کیلو و 840 گرم در مرکزهای بهداشتی گزارش شد که از این میان 13 کیلو و 555 گرم زباله عفونی مرکزهای درمانی و یک کیلو و 155 گرم زباله عفونی مرکزهای بهداشتی بود.
به گزارش ایرنا ، پسماندهای عفونی، پاتولوژیک، اجسام تیز و برنده، پسماندهای دارویی، سرطان زا، شیمیایی، رادیو اکتیو، کپسول های حاوی گازهای پرفشار و پسماندهای حاوی فلزات سنگین جزو خطرناکترین نوع زباله هایی هستند که در مرکزهای درمانی تولید شده و در صورت جمع آوری غیراصولی می توانند باعث بروز بیماری های بسیاری از جمله ایدز، هپاتیت B و C شوند.
به دلیل مخاطراتی که زباله های عفونی دارند باید به سرعت و با دقت از سطح شهر جمع آوری شوند اما سوال اینجاست که این زباله ها که در مطب ها و مراکز بهداشت و درمانی تولید می شود چه سرانجامی پیدا می کند؟ رییس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان اردبیل در پاسخ به این پرسش خبرنگار ایرنا تشریح کرد: بیمارستان ها توسط 'اتوکلاو' زباله ها را از حالت عفونی خارج می کنند و سپس به صورت زباله عادی از سوی شهرداری جمع آوری می شود.
اشیای نوک تیز نیز ابتدا خرد و پس از ضد عفونی به زباله معمولی تبدیل می شود.
فرهاد پورفرضی با بیان اینکه آزمایشگاه ها نیز برای امحای زباله ها با بیمارستان ها قرارداد دارند، عنوان کرد: سوزن و سایر اشیای نوک تیز نیز ابتدا خرد و پس از ضد عفونی به زباله معمولی تبدیل می شود.
او افزود: هم اکنون حدود 60 تا 70 درصد مراکز جراحی محدود، آزمایشگاه ها، رادیولوژی و دندانپزشکی ها تا تحت پوشش قرار دارند؛ برخی مطب ها پسماند خطرناک ندارند بر این اساس تلاش می کنیم تا پایان سال جاری نسبت به جمع آوری زباله های عفونی مطب های خصوصی اقدام کنیم.
رییس دانشگاه علوم پزشکی اردبیل ادامه داد: بر اساس برنامه ریزی ها و زمان بندی صورت گرفته قرار است جمع آوری، ضد عفونی و دفع پسماندها به بخش خصوصی واگذار شود و تا کنون نیز هشت درخواست داشتیم که معاونت بهداشت در حال بررسی صلاحیت آنهاست.
فرماندار اردبیل نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: زباله های بیمارستانی، درمانگاه ها و مطب ها تابع قانون پسماند هستند و شهرداری موظف است به صورت ویژه با آنها قرارداد بسته و نسبت به جمع آوری و امحا جدای زباله های عادی اقدام کند.
جواد زنجانی عنوان کرد: تا جایی که اطلاع دارم تمام مرکزهای درمانی دارای قرارداد ویژه هستند و خدمات جداگانه ای برای جمع آوری و امحای زباله های آنها دریافت می کنند و اگر قصوری باشد، باید شهرداری، علوم پزشکی و محیط زیست به وظایف خود عمل کنند.
وی افزود: زباله های عفونی به صورت اصولی دفن می شوند اما در مورد فاضلاب ها و پساب ها جای بحث وجود دارد.
از لابلای گفته های مسوولان چنین برداشت می شود که با وجود روش های نوین دفع پسماندهای بیمارستانی، دفع این پسماندهای خطرناک همچنان به روش های سنتی مانند دفن صورت می گیرد که این امر در کنار آلودگی های زیست محیطی همچون آب های زیرزمینی، خطر گسترش برخی از بیماری ها را در پی دارد.
گرچه پسماند بخش قابل توجهی از مراکز درمانی مدیریت می شود اما استفاده از دستگاه زباله سوز و حتی پلاسما کردن نیز با فناوری های روز جهان فاصله بسیاری دارد و لازم است جهت امحای پسماندهای بیمارستانی از شیوه های نوین و استاندارد بهره جست چرا که دفن پسماندهای بیمارستانی به روش کنونی و استفاده از زباله سوز به دلیل آلودگی هایی که به همراه دارد، به عنوان یک بحران جدی تلقی می شود.
هم اکنون در بیشتر کشورهای دنیا دفن پسماندهای بیمارستانی به روش بی خطر کردن و استریل کردن در ذیل مدیریت شهری صورت می گیرد که شامل کنترل تولید، ذخیره سازی یا نگهداری موقت و جمع آوری، حمل و نقل، پردازش و دفع است (فرآیند نهایی دفع زباله در کشورهای پیشرفته شامل ترکیبی از چهار روش بازیافت، دفن، کمپوست و تولید برق از زباله).
ابتدا زباله های عفونی (خطرناک) و عمومی را تفکیک و به دو مسیر جداگانه هدایت می کنند که زباله های عمومی را به خطوط بازیافت و کمپوست و در نهایت به مراکز دفن انتقال می دهند؛ زباله های خطرناک را که امکان بازیافت آنها نیست، با رعایت استانداردهای زیست محیطی به کارخانه های زباله سوز و تولید برق حمل می کنند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تصریح کرد: بیمارستان ها مجهز به دستگاه های بی خطرسازی زباله های عفونی هستند و به طور طبیعی باید مرکزهای جراحی، آزمایشگاه ها و مطب های خصوصی نیز از چنین شیوه ای پیروی کنند.
سید رضا موسوی افزود: هم اکنون در محل دفن زباله های عادی، محلی نیز برای دفن زباله های عفونی اختصاص یافته که موارد را پس از بررسی به دستگاه های ذی ربط انتقال دادیم و همچنان نیز در دست پیگیری است.
وی با اشاره به اینکه محل دفن زباله های شهری مشخص و تحت کنترل است، گفت: در کارگروه مدیریت پسماند این موضوع طی 2 جلسه در دستور کار قرار داشت و از آنجایی که هم اکنون ظرفیت بیمارستان ها تکمیل است، قرار شد بخش خصوصی در زمینه جمع آوری و بی خطرسازی پسماندهای عفونی ورود کند.
موسوی اضافه کرد: برخی شرکت ها نیز برای این کار اعلام آمادگی کردند که پس از بررسی و تایید صلاحیت توسط مجموعه علوم پزشکی وارد مرحله اجرایی خواهند شد.
رییس دانشگاه علوم پزشکی به طور ضمنی بیان داشت که حدود 30 تا 40 درصد مراکز جراحی محدود، آزمایشگاه ها، رادیولوژی و دندانپزشکی ها هم اکنون زیر پوشش مناسبی قرار ندارند.
فرماندار اردبیل اما معتقد است که جمع آوری زباله های عفونی به درستی و توسط عوامل شهرداری اردبیل صورت می گیرد؛ از این مساله بگذریم سوالی که پیش می آید این است که مقصد نهایی این پسماندها کجاست؟ تلاش خبرنگار ایرنا برای مصاحبه با شهردار اردبیل برای پاسخ به این پرسش و همچنین نحوه جمع آوری پسماندهای عفونی مطب های خصوصی که بیشتر در مرکز شهر متمرکز هستند، به جایی نرسید.
از گفته های مدیرکل اجتماعی و فرهنگی و مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل این طور برمی آید که جمع آوری اصولی زباله های عفونی مطب ها به درستی انجام نمی گیرد که این امر می تواند تبعات بسیاری برای سلامتی شهروندان و محیط زیست منطقه به دنبال داشته باشد.
همه به کمبود منابع مالی در این روزها واقف اند اما جلوگیری از تولید بیش از حد پسماند، جدا سازی مواد در مبدا تولید و جلوگیری از مخلوط شدن پسماندهای عفونی و مخاطره آمیز با سایر پسماندها، تصفیه مقدماتی مواد مخاطره آمیز می تواند آغازی برای تغییر روند کنونی باشد.
در مرحله بعدی نیز توجه و نظارت بر نحوه ذخیره سازی و نگهداری موقت، بسته بندی و برچسب گذاری بر روی بسته های پسماند، شست و شو، نگهداری و ضدعفونی، بی خطرسازی به روش غیرسوز، جابجایی، حمل و نقل، دفع نهایی باید به دقت صورت گیرد.
حضور بخش خصوصی در بحث مدیریت پسماند به خصوص پسماندهای عفونی بنا بر نظر مسوولان ذی ربط امر مبارکی است اما این مشارکت تنها زمانی می تواند موثر واقع شود که موارد بالا توسط مراکز درمانی رعایت شده و ناظران دستگاه های ذی ربط بر حسن اجرا نظارت داشته باشند.
گزارش از: محمد ملاحمزه زاده