مسوول امحاء زباله‌های بیمارستانی کیست؟

* یاس اسماعیلی-

به تازگی سخنانی درباره واگذاری مسوولیت جمع‌آوری و امحاء زباله‌های عفونی و بیمارستانی به بخش‌خصوصی مطرح شده است هر چند جمع‌آوری کنونی زباله‌های عفونی و بیمارستانی توسط پیمانکاران شهرداری انجام می‌شود اما اینکه به صورت رسمی این مسوولیت بر عهده بخش خصوصی باشد، موضوعی متفاوت است. در حال حاضر شهرداری این مسوولیت را بر عهده دارد و پیمانکاری که این فعالیت را انجام می‌دهد به نوعی طرف حساب شهرداری است و اگر مشکلی در این باره پیش بیاید شهرداری پاسخگوست.
هر چند در عمل شهرداری هم مسوولیتی برای جمع‌آوری زباله‌های عفونی ندارد و بیمارستان‌ها باید نسبت به بی‌خطرسازی زباله‌های بیمارستانی و عفونی اقدام کرده و زباله‌های بی‌خطر شده را برای امحا در اختیار شهرداری قرار دهند.سعید لهراسبی، کارشناس شهری در این باره به روزنامه ابتکار می‌گوید: اینکه بخواهیم یک امر تخصصی را به بخش خصوصی واگذار کنیم به برخی شرایط و ضوابط نیاز دارد که از آن جمله تخصصی بودن شاخه فعالیت آن پیمانکاری است که قرار است این پروژه را انجام دهد.
او به مورد دوم که همان تجهیزات است اشاره کرده و می‌افزاید: شرکت‌هایی که قرار است جمع‌آوری، بی‌خطرسازی و امحاء زباله‌های بیمارستانی را بر عهده می‌گیرند باید به دستگاه‌های بی‌خطرسازی مجهز باشند. در حال حاضر برخی از بیمارستان‌های ما به دستگاه اتوکلاو که زباله‌های بیمارستانی را بی‌خطر می‌کند، مجهز هستند.
اما این نوع دستگاه‌های به روز شده در حالیکه در بیش از 80 دستگاه بیمارستان‌هایی که از این نوع دستگاه‌ها استفاده می‌کنند، همه مربوط به 20 تا 30 سال پیش است. خود این دستگاه‌ها اکنون منبعی برای تجمع میکروب‌ها هستند و خطری بالقوه برای مردم. این کارشناس شهری موضوع سوم را استفاده از نیروی انسانی متخصص نام برده و تصریح می‌کند: استفاده از نیروی انسانی مجرب و متخصص یکی دیگر از شرایط بخش خصوصی است. در حقیقت نیرو‌های این شرکت‌ها باید دوره‌های خاص آموزشی از نظر ایمن‌سازی و بهداشت شخصی و محیطی را بگذرانند.
او نظارت را فاکتور اصلی این نوع واگذاری برشمرده و می‌گوید: تمامی ان موارد اگر بدون نظارت و کنترل مستقیم باشد، امکان تخلف را بالا می‌برد به همین دلیل هم وزارت بهداشت به عنوان یک ارگان متولی و شهرداری تهران به عنوان یک ارگان تخصصی، هر دو باید نظارت مستقیم و کنترل‌های دوره‌ای روی این نوع شرکت‌ها داشته باشند.
لهراسبی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر اخذ تاییدیه‌های تخصصی برای پیمانکاری جمع‌آوری، بی‌خطرسازی و امحاء زباله‌های بیمارستانی و عفونی، موضوعی است که باید حتما در این بخش لحاظ شود. برای این کار هم باید به صورت دوره‌ای نیروی انسانی، تجهیزات و تکنولو‌ژی کنترل شود. این کارشناس شهری با اشاره به اینکه موضوع واگذاری زباله‌های بیمارستانی موضوعی تازه نیست و دهه 80 هم این موضوع مطرح شده‌بود، می‌گوید: در آن زمان آیین نامه‌ای وزارت بهداشت ابلاغ کرد که بر مبنای آن بیمارستان‌هایی که دستگاه بی‌خطرسازی زباله‌های عفونی نداشتند، باید در قرارداد با شرکت‌های خصوصی این کار را به این شرکت‌ها می‌سپردند و بابت بی‌خطرسازی هر کیلو زباله عفونی مبلغی را به عنوان تعرفه خدمات به شرکت طرف قرارداد پرداخت می‌کردند.
77درصد بیمارستان‌ها زباله‌ها را بی‌خطر می‌کنند از سوی دیگر زینب دهقان، کارشناس بهداشت محیط و از مشاوران یکی از بیمارستان‌های خصوصی تهران، به روزنامه ابتکار می‌گوید: بر اساس آمار وزارت بهداشت، 871 بیمارستان در کل کشور وجود دارد که از این تعداد، 546 بیمارستان مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی، 145 بیمارستان خصوصی، 67 بیمارستان تامین اجتماعی، 53 بیمارستان نیروهای مسلح و 60 بیمارستان جزو بیمارستان‌های خیریه‌ها، بانک‌ها، دادگستری‌ و دیگر ارگان‌هاست. او با اشاره به اینکه 77 درصد بیمارستان‌های کشور، دستگاه بی‌خطرساز فعال دارند و 10 درصد بیمارستان‌ها هم دستگاه اتوکلاو یا هیدروکلاوه خاموش دارند که به دلیل خرابی است، ادامه می‌دهد: بقیه بیمارستان‌ها دستگاه بی‌خطرسازی زباله‌های بیمارستانی ندارند. اما نکته قابل توجه این است که وزارت بهداشت تدابیری را برای نصب دستگاه‌های بی‌خطرسازی زباله‌های بیمارستانی اندیشیده است که برای نمونه، پروانه اعتبار بخشی بیمارستان‌ها در صورت نصب نکردن دستگاه‌های بی‌خطرساز صادر نمی‌شود و به این ترتیب بیمارستان‌ها را برای کسب درآمد دچار بحران می‌کند.وی با اشاره به اینکه بر اساس آمار وزارت بهداشت، وضعیت نصب دستگاه‌های بی‌خطرساز در تهران به دلیل فشارهای زیاد مطلوب است، به فاضلاب‌های بیمارستانی هم اشاره کرده و می‌افزاید: در حال حاضر 120 هزار تخت فعال در بیمارستان‌ها داریم. اگر به طور متوسط 700 لیتر فاضلاب برای هر تخت در نظر بگیریم، روزانه 84 هزار متر مکعب فاضلاب بیمارستانی در کشور تولید می‌شود که متاسفانه حدود 65 درصد بیمارستان‌ها امکان تصفیه و استانداردسازی این فاضلاب‌ها را ندارند.
واگذاری امحاء زباله‌های بیمارستانی به بخش‌خصوصی
اما واگذاری امحاء زباله‌های بیمارستانی در برخی استان‌های کشور اتفاق افتاده است. به عنوان مثال در کرمان این اتفاق رخ داده است. حمیدرضا رشیدی‌نژاد، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی کرمان در این باره، از واگذاری جمع‌آوری و امحاء زباله‌های بیمارستانیِ بیمارستان‌های زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی به بخش خصوصی و نظارت جدی بر بیمارستان‌های غیردولتی خبر داده و می‌افزاید: دستگاه‌های امحای زباله از سال‌های قبل در بیمارستان‌ها وجود داشته، اما به‌دلیل نبود شرکت‌های سرویس‌دهنده‌ی این دستگاه‌ها در کرمان برای رفع مشکلات فنی، روند جمع‌آوری و امحای زباله به خوبی انجام نمی‌شد. او ادامه می‌دهد: دانشگاه علوم پزشکی کرمان برای رفع این مشکل از سال گذشته برنامه‌ی مطالعاتی را در دستور کار قرار داد که پس از انجام مطالعات اولیه، مسئولان به این نتیجه رسیدند جمع‌آوری و امحاء (غیر عفونی کردن) زباله‌های بیمارستانی به شرکت‌هایی که توانایی این کار را دارند، واگذار شود.

بر اساس این طرح، از این پس زباله‌های عفونی بیمارستانی توسط شرکت خصوصی، غیرعفونی می‌شود؛ سپس شهرداری کرمان این زباله‌ها را همانند زباله‌های دیگر دفع می‌کند.رشیدی‌نژاد از دلایل طولانی‌شدن واگذاری کار جمع‌آوری و امحا زباله‌های بیمارستانی به بخش خصوصی را محدودیت شرکت‌هایی که در این زمینه تجربه دارند دانسته و می‌گوید: در کشور کم‌تر از 10 شرکت در زمینه‌ امحاء زباله فعالیت دارند که باعث کندی روند واگذاری شده است.معاون درمان دانشگاه کرمان با اشاره به اینکه از این پس نظارت دانشگاه علوم پزشکی بر بخش‌های خصوصی و غیردانشگاهی (مراکز بستری و سرپایی) که تولیدکننده‌ زباله‌های عفونی هستند نیز قوی‌تر و جدی‌تر است، می‌افزاید: به‌طور متوسط بیمارستان‌های بزرگ روزانه بین 500 تا 1200 کیلوگرم زباله‌ بیمارستانی تولید می‌کنند که باید امحا شوند. به گفته او، برآورد هزینه‌ سالانه برای امحا زباله‌های بیمارستانی در بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی کرمان، حدود 10 میلیارد ریال است.