معمای محیط‌زیست تهران!

هرچند سازمان‌های مختلفی در زمینه محیط‌‌‌‌زیست فعال هستند اما به نظر می‌رسد سازمان محیط‌‌‌‌زیست شهر تهران متولی اصلی حفاظت و صیانت از محیط‌‌‌‌زیست تهران باشد که با همکاری دیگر سازمان‌ها و نهاد‌ها در این راستا فعالیت می‌کنند. باوجود این، چندی پیش خبری در رسانه‌ها منتشر شد مبنی براین که باردیگر رییس سازمان محیط‌‌‌‌زیست، شهرداری تهران را عامل اصلی آلودگی‌های زیست‌محیطی شهر تهران برشمرده و گفته بود «شهرداری موثر‌ترین دستگاه و مجموعه‌یی است که می‌تواند به حفظ محیط‌‌‌‌زیست شهر کمک کند که شرط آن لحاظ کردن مسائل زیست‌محیطی در همه فعالیت‌هاست. برای نمونه در حوزه فضای سبز نگاه شهرداری باید نگاه مبتنی‌بر حفظ و توسعه باشد و اولویت دیگری نباید جایگزین فضاهای سبز، باغات شهری و درختان شود و هیچ جا اجازه تغییر کاربری یا اجازه تخریب باغات یا قطع و آسیب رساندن داده نشود. این در حالی است که شاهدیم در بیشتر موارد در تهران اقداماتی که در شهرداری و پروژه دیگر دستگاه‌ها رخ می‌دهد؛ مسائل را با رقم و ریال و عدد می‌سنجند و می‌گویند که پروژه باید با فلان عدد تمام شود که در این عدد‌ها خسارت‌های جدی زیست‌محیطی نهفته است.»
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، این در حالی است که امیرحسین جعفری ورامینی، قائم‌مقام ستاد محیط‌‌‌‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران این ادعا را تکذیب کرده و معتقد است شهرداری تنها نهادی است که با جدیت به‌دنبال حل مشکلات زیست‌محیطی تهران است.
وی با اشاره به اینکه دیگر سازمان‌ها مانند وزارت صنایع و معادن، وزارت نفت و صنعت خودروسازی با تولید خودروهای بی‌کیفیت نقش پررنگی در آلودگی هوای تهران دارند اظهار کرد: اینکه رییس سازمان محیط‌‌‌‌زیست ادعا کرده شهرداری نقش پررنگی در آلودگی هوای تهران دارد از پای بست اشتباه است و به جرات می‌توانم بگویم شهرداری تهران تنها سازمانی است که در جهت رفع آلودگی‌ها و بهبود محیط‌‌‌‌زیست تهران فعالیت می‌کند. متولی محیط‌‌‌‌زیست شهر تهران، سازمان محیط‌‌‌‌زیست است اما آنها وضعیت زیست‌محیطی تهران را از ما درخواست می‌کنند. این نشان می‌دهد که مشخصا شهرداری در این زمینه فعالیت می‌کند.
جعفری با اشاره به اینکه محیط‌‌‌‌زیست شهر پر جمعیتی مانند تهران که روزانه بیش از 5میلیون خودرو در آن تردد می‌کنند، بسیار شکننده است گفت: شهری مانند تهران با آلودگی هوا، ‌صدا، آب، پسماند و آلودگی‌های دیگر مواجه است و نمی‌توان یک یا دو سازمان یا مردم را مسوول این آلودگی‌ها معرفی کرد.
وی بااشاره به اینکه بررسی و اقدام به موقع برای کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی برعهده سازمان محیط‌‌‌‌زیست شهر تهران است، اظهار کرد: پرداختن به امور زیست‌محیطی در حیطه وظایف شهرداری نیست. رییس سازمان محیط‌‌‌‌زیست تهران ادعا کرده بود در شهرهای بزرگ دنیا به‌دلیل اینکه شهرداری‌ها وظایف خود را به خوبی انجام می‌دهند، در نتیجه وضعیت زیست‌محیطی بسیار خوب است این در حالی است که اگر سازمان محیط‌‌‌‌زیست تمام وظایف خود را به درستی انجام دهد به‌دلیل تردد میزان بالای خودروهای بی‌کیفیت قطعا آلودگی هوا را خواهیم داشت.
سازمان محیط‌‌‌‌زیست به‌دنبال مقصر
وی صحبت رییس سازمان محیط‌‌‌‌زیست مبنی بر اینکه نقش شهرداری تهران در آلودگی این شهر بسیار پر رنگ است را نادرست خواند و تصریح کرد: اینگونه اظهارنظرها به دنبال مقصر گشتن و درواقع رفع مسوولیت از خود است.
قائم مقام ستاد محیط‌‌‌‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران مهم‌ترین وظیفه سازمان محیط‌‌‌‌زیست را کمک به شهرداری برای رفع معضل آلودگی هوا بر شمرد و گفت: شهرداری تهران حل بخشی از معضل آلودگی هوای تهران را برعهده گرفته و سازمان محیط‌‌‌‌زیست وظیفه دارد تا پیگیری‌های لازم برای تخصیص اعتبارات ساخت مترو را انجام دهد اما تاکنون این اتفاق نیفتاده و شهرداری از منابع خود اقدام به ساخت مترو می‌کند. نه تنها سازمان محیط‌‌‌‌زیست بلکه تمام سازمان‌های مسوول و مرتبط که در این خصوص شهرداری را یاری نمی‌کنند در آلودگی هوای شهر نقش دارند.
قائم‌مقام ستاد محیط‌‌‌‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با تاکید بر اینکه باید در تمام امور، موارد زیست‌محیطی رعایت شود اظهار داشت: شهرداری تهران برای تمام پروژه‌های کوچک و بزرگ خود ارزیابی زیست‌محیطی انجام می‌دهد یا برای آن مطالعات توجیه زیست‌محیطی تعریف می‌کند. در این مطالعات هرگونه پیامدهای مثبت و منفی زیست‌محیطی یک پروژه ساختمانی را برآورد کرده و آنها را از لحاظ تاثیرات زیست‌محیطی مورد بررسی قرار می‌دهد.
در پایان نیز برای افزایش پیامدهای مثبت و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی یک برنامه مدیریت تدوین می‌کند. همچنین برای اینکه پروژه در آینده اثرات مثبت خود را حفظ کند برنامه پایش برای آن تعریف می‌شود. این اتفاق فقط در شهرداری تهران رخ داده است و در دنیا نیز کمتر کشورهایی هستند که این کار را انجام می‌دهند.
وی بااشاره به اینکه انجام این بررسی‌ها در نتیجه مطالعاتی است که ستاد محیط‌‌‌‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران انجام داده است تصریح کرد: در این خصوص بیش از 70شهر بزرگ در دنیا مورد بررسی قرار گرفته‌اند. اینکه چه پروژه‌های زیست‌محیطی در این شهرها تعریف بر اساس چه شاخص‌هایی اجرایی می‌شوند.
وی در پاسخ به این انتقاد که گفته می‌شود شهرداری با صدور بیش از حد مجوز‌های ساخت و ساز برج‌ها و ساختمان‌های بلندمرتبه در تشدید آلودگی هوا نقش دارد تصریح کرد: تهران طرح جامع تفضیلی دارد. در این طرح مطالعات دقیق و کامل در همه بخش‌ها اعم از ترافیک، شهرسازی، محیط‌‌‌‌زیستی و غیره انجام شده است. شورای عالی متشکل از تمام بخش‌های شهری با انجام بررسی‌های لازم بهترین گزینه را برای توسعه شهر تهران انتخاب کرده‌اند. مجوزهایی که شهرداری صادر می‌کند بر اساس برنامه‌یی است که برای شهر تهران تدوین شده است. طرح تفضیلی تهران برنامه برای وضعیت موجود و شهر گسترده‌یی است که جذابیت شدید برای جلب شهروند از تمام کشور دارد.
وی ادامه داد: اگر طرح تفضیلی تهران زودتر از اینها تدوین می‌شد شاید الان تهران این همه بزرگ و پر جمعیت نبود. در این شرایط مهم‌ترین کاری که می‌توان انجام داد این است که از حاشیه‌نشینی و مهاجرت به شهر تهران جلوگیری کنیم. زمانی که در گوشه‌یی از شهر حاشیه‌نشینی اتفاق می‌افتد قطعا مردم نیاز به خدمات دارند و یک روز یک ارگانی آن را جزو محدوده‌های مصوب قلمداد کرده و شهرداری را موظف می‌کند تا به این مناطق خدمات ارائه دهد.
جابه‌جایی هوا بالاتر از برج‌ها
وی در پاسخ به اینکه گفته می‌شود ساختمان‌های بلندمرتبه مانع عبور باد و هوای آلوده از شهر تهران شده و مسیر حرکت هوا را تغیر می‌دهند گفت: اینکه ساختمان‌های بلندمرتبه محلی باعث تغییر جهت حرکت باد یا اختلال در وزش باد می‌شوند هنوز اثبات نشده و مطالعه‌یی هم در این خصوص صورت نگرفته است اما اینکه گفته شود این ساختمان‌ها باعث آلودگی هوای تهران هستند اشتباه است. زیرا جریان‌های هوایی که باعث می‌شوند جابه‌جایی هوا در شهر اتفاق بیفتد اصلا در ارتفاع این ساختمان‌ها نبوده و در سطحی بسیار بالاتر قرار دارد. هوا در ارتفاعی بالاتر از سطوح 400متری زمین جابه‌جا می‌شود. ساختمان‌های بلند مرتبه فقط از لحاظ منظر شهری ممکن است ایجاد مشکل کنند که شهرداری درباره این ساختمان‌ها نیز برنامه خاصی دارد.
شرط قطع درخت
جعفری با تکذیب این گفته که شهرداری با قطع درختان اقدام به ساخت و ساز می‌کند، عنوان کرد: این اتفاق به هیچ عنوان در شهرداری نمی‌افتد. البته سازمان بوستان‌ها باید درباره این موضوع صحبت کند اما بطور کلی باید بگویم قطع هر درختی به دلیل بیماری، خشک شدن یا هر مشکل دیگر با کسب اجازه قانونی از کمیسیون بوستان‌ها امکان‌پذیر است. قطع درختان توسط متخلفینی انجام می‌شود که دور از چشم ماموران شهرداری این کار را انجام می‌دهند.
وی با بیان اینکه در پروژه‌های شهرداری تهران به هیچ عنوان درختی قطع نمی‌شود تصریح کرد: طرح بزرگراه شهید شوشتری از داخل پارک ملی خجیر عبور می‌کرد که به لحاظ زیست‌محیطی مشکلاتی داشت. بنابراین بعد از انجام بررسی‌های لازم بیش از 10میلیارد تومان به پروژه اضافه شد تا بزرگراه از زیر زمین عبور کند و مجبور به قطع درختان نشویم. در پروژه‌های شهرداری به‌دنبال این نیستم که همه‌چیز به شکل اقتصادی دیده شود که اگر اینگونه بود به قطع 200 اصله درخت رضایت می‌دادیم تا بزرگراه با هزینه کمتری ساخته شود.
مشارکت شهروندان
وی بااشاره به اینکه شهرداری تهران در این زمینه خالی از اشکال نیست گفت: مهم‌ترین موضوع در حفاظت از محیط‌‌‌‌زیست مشارکت شهروندی است و اگر مردم به این موضوع توجه نداشته باشند سازمان‌ها به تنهایی راه به جایی نخواهند برد. مشارکت شهروندان به خصوص در بخش تفکیک زباله‌ها بسیار تاثیرگذار است. به موقع بیرون قرار دادن زباله‌ها کمک مهمی در مبارزه با زباله دزدها به شهرداری می‌کند. شهرداری شدیدا با این موضوع برخورد می‌کند و پیمانکاران در شهرداری مناطق موظف‌اند تا در این خصوص آموزش‌های لازم را به شهروندان ارائه کنند.
جمع‌آوری روزانه 8 هزار تن
وی در پاسخ به اینکه بازیافت و امحای زباله‌ها در تهران چگونه انجام می‌شود؛ ‌اظهار داشت: هر روز در تهران حدود 8هزار تن زباله جمع‌آوری می‌کنیم که در خطوط پردازش مرکز دفع کهریزک تفکیک می‌شود. زباله‌هایی که به درد کمپوست و بازیافت نمی‌خورند به دستگاه‌های زباله سوز هدایت شده و در آنجا سوزانده می‌شود بقیه زباله‌ها نیز تبدیل به کمپوست می‌شوند.
وی با بیان اینکه هدفمان این است دیگر در تهران دفن زباله نداشته باشیم؛ گفت: اکنون میزان دفن زباله‌ها بسیار اندک است. از سوی دیگر سوزاندن زباله برای امحا انجام نمی‌شود و زباله‌ها برای تولید انرژی و برق سوزانده می‌شوند. چنانچه بخشی از زباله‌ها هم برای دفن باقی بماند مانند 30سال گذشته دفن نمی‌شود بلکه این کار به شکل کاملا بهداشتی انجام می‌شود.
پشت پرده فعالیت معادن منطقه 18
رحمت‌الله حافظی رییس کمیسیون سلامت محیط‌‌‌‌زیست و خدمات شهری شورای شهر چندی پیش اعلام کرده بود فعالیت مجدد معادن سنگ و شن در منطقه18 باعث ایجاد ریزگردها در شهر تهران می‌شود. جعفری در این خصوص گفت: وجود زمین گسترده و خشک که فعالیتی در آن انجام نشود ممکن است باعث افزایش گرد و غبار شود اما منبع اصلی ریزگردهای شهر تهران نیست. منبع اصلی ریزگردها اراضی بایر اطراف تهران هستند که خشک و کم آب شده‌اند و با کوچک‌ترین باد ذرات بلندمی شوند. گاهی نیز منشأ خارجی دارند و از سمت جنوب کشور وارد شهر می‌شوند. این معادن هم می‌تواند به‌عنوان کانون‌های محلی در تولید ریزگردها موثر باشند.
وی در پاسخ به اینکه آیا فعالیت این معادن قانونی است و شهرداری برای جلوگیری از آلودگی ناشی از فعالیت این معادن اقدامی انجام داده است یا خیر اظهار کرد: شهردار قبلی منطقه18 مانع از فعالیت این معادن شد اما بهره‌برداری مجدد از معادن نشان از آن دارد که دست‌های پشت پرده در این کار دخیل‌اند یا اینکه در برخورد با آنها اهمال می‌شود. درست است که این معادن در حوزه شهری فعالیت می‌کنند اما برخورد با آنها فقط بر عهده شهرداری نیست. بالاخره آنها از یک سازمانی مجوز فعالیت گرفته‌اند. مانند آن چه در منطقه تقی آباد می‌گذرد. تقی‌آباد کانون تفکیک زباله غیرقانونی است. اما شهرداری به تنهایی نمی‌تواند به این موضوع ورود پیدا کند. برای رفع این معضل سازمان محیط‌‌‌‌زیست، وزارت کشور، نیروی انتظامی و باقی ارگان‌ها باید همکاری کنند.
وی مهم‌ترین معضل زیست‌محیطی شهر تهران را آلودگی هوا برشمرد و گفت: آلودگی هوا مهم‌ترین معضل زیست‌محیطی شهر تهران به شمار می‌رود اما از آنجا که فصلی است توجه چندانی به آن نمی‌شود. البته اکنون در تابستان پشه‌های سفید وریزگردها و در زمستان ذرات معلق را داریم. همچنین آلودگی صدا جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است که در برخی معابر پرتردد و نیز مناطقی که در نزدیکی فرودگاه قرار دارند به‌طور جدی با این مشکل مواجه‌ایم.
جعفری بااشاره به اقدام‌های شهرداری در خصوص کاهش آلودگی صوتی گفت: موتور سیکلت‌ها و خودروهای فرسوده علاوه بر آلودگی هوا، آلودگی صوتی زیادی ایجاد می‌کنند. اقدام‌هایی که معاونت حمل و نقل ترافیک در زمینه اصلاح هندسی معابر و خیابان‌ها انجام می‌دهد با دو هدف کاهش ترافیک و نیز کاهش آلودگی‌های صوتی انجام می‌شود. علاوه بر این نصب دیوارهای صوتی در مکان‌هایی که تردد بسیار زیاد است مانند کناره اتوبان چمران که نزدیک به خیابان‌های مسکونی است و کاشت درخت در کنار معابر و جاهایی که می‌تواند شکست صدا ایجاد کند از دیگر اقدام‌های شهرداری در این باره است. یکی دیگر از فعالیت‌های شهرداری در این باره استفاده از آسفالت‌های متخلخل است که منجر به کاهش صدا می‌شود که بنا داریم در مسیر‌های پرتردد و نیز خیابان‌هایی که خودرو‌ها با سرعت بالا حرکت می‌کنند این کار را ادامه دهیم.
وی با اشاره به اینکه شهرداری تهران در حوزه فضای سبز موفق عمل کرده است تصریح کرد: با وجود محدودیت شدید فضا برای کاشت، شهرداری توانسته تاکنون اقدام‌های خوبی در این زمینه انجام دهد و باغ‌های قدیمی را تملک و تبدیل به پارک‌های عمومی کرده است. اما در برخی مناطق مانند مناطق9 و 10 فشردگی بافت مسکونی داریم و با کمبود سرانه فضای سبز مواجه هستیم. در این مناطق به‌دنبال این هستیم با تملیک ساختمان‌ها و اراضی، آنها را به فضای سبز تبدیل کنیم. این امر نیازمند کمک دولت و شورای شهر است تا اعتباراتی برای این موضوع درنظر گیرند.
توسعه مترو نیازمند کمک دولت
جعفری با بیان اینکه توسعه مترو از عواملی است که به کاهش آلودگی هوای تهران کمک زیادی می‌کند ‌عنوان کرد: توسعه مترو نیازمند کمک دولت است و باید به قول و وظیفه خود در این خصوص عمل کند هر چند شهرداری در این زمینه از منابع خودش استفاده کرده و با سرعت کار را دنبال می‌کند با این وجود هنوز 150کیلومتر از برنامه عقب هستیم. چنانچه اعتبارات به‌موقع تخصیص داده می‌شد اکنون خطوط مترو کامل بود و نیازی به توسعه نداشتیم.
به گفته قائم‌مقام رییس اداره محیط‌‌‌‌زیست شهرداری تهران بحث محیط‌‌‌‌زیست در شهرداری‌های دنیا از مباحث مورد توجه است اما در این شهرها مدیریت کل شهر در اختیار شهرداری‌هاست و مدیریت یکپارچه دارند. وی در این باره گفت: نمی‌گویم شبیه آنچه در کشورهای اروپایی جریان دارد مدیریت یکپارچه شهر به دست شهرداری باشد اما هماهنگی میان ارگان‌های مختلف شهر الزامی است و به بهبود توسعه زیست‌محیطی شهر تهران کمک شایانی می‌کند. اکنون شهرداری تمام تلاش خود را به کار می‌برد تا شرکت آب و فاضلاب را در توسعه شبکه فاضلاب تهران یاری کند تا بتوانند به اهداف پیش‌بینی شده خود برسند.
افزایش توجه به مسائل زیست‌محیطی
وی با تاکید بر اینکه از زمان حضور قالیباف در شهرداری تهران توجه به موضوعات زیست‌محیطی 80درصد افزایش یافته است خاطرنشان کرد: اکنون اکثر شهرداری‌های مناطق استاندارد ایزو14001 دارند و طی برنامه 5ساله قرار است تمام سازمان‌های شهرداری این ایزو را دریافت کنند و ناچار از رعایت آن هستند. در واقع تمام فعالیت‌هایی که در شهرداری انجام می‌شود از فیلتر اداره محیط‌‌‌‌زیست می‌گذرد و مصوبه شورا را دارد.
جعفری توسعه انرژی‌های نو را از دیگر فعالیت‌های شهرداری در زمینه بهبود محیط‌‌‌‌زیست عنوان کرد و گفت: در این راستا قرار است هم ساختمان‌های شهرداری هم ساختمان‌های عمومی، پارک‌ها، بوستان‌ها و مراکز عمومی بخشی از برق مورد نیاز خود را از طریق انرژی خورشیدی تامین کنند. البته اکنون در ابتدای راه هستیم و هنوز جای فعالیت وجود دارد. رویکرد ما بیشتر توسعه فرهنگ استفاده از انرژی‌های نو است. باید به این سمت برویم که مردم و سازندگان انبوه این موضوع را مطالبه کرده و داشتن این نوع انرژی را در سیستم‌های ساختمانی خود یک امتیاز مثبت تلقی کنند.
وی در این خصوص اضافه کرد: هر چند استفاده از این نوع انرژی در ابتدای امر هزینه بر است اما در دراز مدت برگشت سرمایه دارد و به‌عنوان یک برند می‌تواند برای مردم جذابیت داشته باشد. در این خصوص سیاست‌های تشویقی از گزینه‌هایی است که شهرداری برای توسعه انر‍ژی‌های پاک در نظر گرفته است.
تشکیل 354 کانون محیط‌‌‌‌زیست
جعفری تشکیل کانون محیط‌‌‌‌زیست در خانه‌های سلامت را از مهم‌ترین فعالیت‌های شهرداری در این زمینه برشمرد و گفت: 354کانون محیط‌‌‌‌زیست در تمام محله‌ها شهر تشکیل داده‌ایم. این کانون‌ها از بین علاقه‌مندان عضو می‌پذیرد و افرادی که آشنایی کامل با مشکلات محیط‌‌‌‌زیست محله خود دارند آنها را به شهرداری محله خود ارجاع داده و هر گونه انتقاد و پیشنهاد از سوی آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین اعتباری برای این کانون‌ها در نظر گرفته شده و پیشنهادها بعد از بررسی در صورت پذیرش ازسوی کارشناسان اجرایی خواهند شد. این کار دو هدف عمده را دنبال می‌کند اول اینکه شهروندان نسبت به محیط‌‌‌‌زیست محله خود حساسیت بیشتری به خرج می‌دهند و از سوی دیگر فرهنگ زیست‌محیطی شهروندان ارتقاء پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: این کانون‌ها در مجموع 12هزار عضو دارند و پیش بینی می‌شود این تعداد افزایش یابد. اعضای این کانون در چهار بخش به نام شهر تازه فعالیت می‌کنند و از این پس نام شهر تازه را بیشتر خواهد شنید. شهر تازه شهری است که آب سالم، انرژی پاک و هوای سالم دارد. در هر کدام از این بخش‌ها که تحت عنوان کارگروه‌های تخصصی فعالیت می‌کنند هم افراد آماتور و هم متخصصان مرتبط حضور دارند.
کنترل انرژی در 1000 ساختمان شهرداری
وی با اشاره به اینکه شهرداری تهران هزار ساختمان دارد گفت: برای کنترل انرژی اقدام‌هایی را در سطح شهرداری‌های تهران انجام داده‌ایم؛ تجهیز 371ساختمان شهرداری به سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی، انجام معاینه فنی موتورخانه‌ها، ایجاد 8ساختمان انرژی که با انرژی خورشیدی فعالیت می‌کنند ساخت 10پارک انرژی دارای 670آبگرمکن‌های خورشیدی از جمله این فعالیت است.
به گفته قائم‌مقام رییس اداره محیط‌‌‌‌زیست شهر تهران، اصلاح الگوی مصرف از دیگر طرح‌هایی است که در شهرداری جهت توسعه بهبود محیط‌‌‌‌زیست انجام می‌شود. وی در این باره افزود: اکنون 348سازمان شهرداری تحت اجرای این طرح قرار دارند و روند استفاده انرژی در آنها بررسی می‌شود.
وی ادامه داد: همچنین در نظر داریم اطلسی از مناطق مختلف تهران تهیه کنیم و در آن تمام پارامترهای محیط‌‌‌‌زیستی از فاضلاب، آب، هوا تا توزیع زیستی را شناسایی و پایش کرده و یک نقشه کلی برای مناطق ارائه کنیم که درنهایت از تجمیع نقشه مناطق، اطلسی تهیه می‌کنیم که قابلیت به روز شدن دارد و قرار است در رصد خانه شهر تهران بارگذاری شود.