به گزارش پسماند ایران به نقل از خبرگزاری صدا و سیما: شبکه سلامت سیما در برنامه مثبت سلامت گفت و گوی با آقای مهدی خادم ثامنی، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان محیط زیست انجام داده است که به این شرح میباشد.
مجری: گفت و گوی ویژه روزهای قبلی مثبت سلامت را اگر پیگیری کرده و البته دوستدار محیط زیست باشید و دغدغه این موضوعات را داشته باشید میدانید که ۱۵ خرداد ما یکی دو روز پیش، روز جهانی محیط زیست را داشتیم و از ۱۶ خرداد تا ۲۲ خرداد هم که هفته ملی محیط زیست را داریم حالا با توجه به اهمیت موضوعات محیط زیستی و دغدغهای که وجود دارد برنامه مثبت سلامت هم تو این چند روز برنامههای خودش را اختصاص داده و موضوعات خودش را اختصاص داده به محیط زیست و از آنجایی که پیام ملی که برای این هفته در نظر گرفته شده نهضت ملی کاهش آلودگیهای پلاستیکی است و در واقع میخواهیم ببینیم که این آلودگیهای پلاستیکی چقدر میتواند تهدیدکننده کره زمین باشد و البته تهدیدکننده جان و سلامتی ما انسانها امروز این موضوع را بیشتر بررسی خواهیم کرد.
سوال: در ابتدا اصلا یک تاریخچهای بگوییم که چرا از سوی سازمان ملل پنجم ژوئن انتخاب شد به اسم روز جهانی محیط زیست؟
خادم ثامنی: این بر میگردد به دهه ۷۰ میلادی یعنی ۱۹۷۲ حدودا ۵۰ سال قبل کنفرانسی در سازمان ملل شکل میگیرد به اسم کنفرانس انسان و محیط زیست در این کنفرانس موضوع بحث این که دفتری ایجاد بشود یک دفتر بین المللی به اسم دفتر برنامههای محیط زیستی سازمان ملل این طرح پیشنهاد میشود و خوشبختانه به اجماع میرسد، چون در سازمان ملل باید به اجماع کل کشورها برسد و این موضوع تصویب میشود ما در دهه ۷۰ میلادی حتی قبل از آن پنجاه شصت میلادی بحث آلودگیهای محیط زیستی و بحث پسماندها و مدیریت پسماندها بسیار مشکل ساز بود و خسارت زیادی را به محیط زیست وارد میکرد حتی بعد از این در اوایل، اواسط یا اواخر دهه ۷۰ همه این مشکلات در کشورهای بلوک غرب آن زمان که کشورهای پیشرفتهای بودند بود که بعد حدودا دیگر از اواخر دهه ۱۹۷۰ اوایل ۱۹۸۰ بحثهای محیط زیستی کنوانسیونهای محیط زیستی شکل گرفتند که خوشبختانه دولت جمهوری اسلامی هم به این کنوانسیونهای محیط زیستی پیوسته و هدف این دفتر را من خدمت شما عرض کنم در واقع هدفش هدفمند شدن نقش ملتها بود در حفظ محیط زیست بود، ولی ارتباط خوبی الان هست کشور جمهوری اسلامی با این دفتر، دفتر برنامه ریزی سازمان ملل که به اسم یو انای پی معروف هستش و همکاریهای تنگاتنگ به خاطر کنوانسیونها دارد.
سوال: یعنی در واقع ایجاد این که هم سیاستمداران و هم مردم باید مشارکت کنند تا این محیط زیست را به نحو احسن بشود از آن نگهداری کرد. با توجه به پیام ملی هفته محیط زیست که آلودگیهای پلاستیکی هست یعنی بحث کاهش اینها، برویم سراغ این که ببینیم اصلا در ایران این بحث آلودگیهای پلاستیکی الان به چه صورت است و در کل چه اقداماتی صورت گرفته برای کاهش آن؟
خادم ثامنی: خدمت شما عرض کنم که خوشبختانه در دولت سیزدهم آیین نامه اجرایی کاهش مصرف کیسههای پلاستیکی تصویب شد خب این تصویب این آیین نامه به هر صورت جلسات متعدد فنی و تخصصی با دستگاهها برگزار شد و این موضوع که به چه شکلی، چون یکی از مشکلاتی که ما در حوزه مدیریت پسماندها داریم بحث کیسههای پلاستیکی هست کیسههای پلاستیکی به علت این که هزینه مدیریت اجرایی شان را بسیار بالاست و بازیافت این کیسههای پلاستیکی به علت هزینه بالای جمع آوری کیسهها بسیار هزینه دار هستند خب یکی از این مشکلات بزرگ مدیریت اجرایی پسماندهاست به خاطر حل این مشکل تصمیم گرفتیم که آیین نامهای را داشته باشیم به نام آیین نامه کاهش مصرف کیسههای پلاستیکی خب مطالعات زیادی انجام شده کشورهایی خیلی از کشورهای پیشرفته دنیا الان ممنوع کردند بحث تولید و توزیع کیسههای پلاستیکی را به هر صورت جلسات تخصصی برگزار شد با دستگاهها و در نهایت خوشبختانه در مهرماه ۱۴۰۱ این آیین نامه تصویب شد این آیین نامه شامل ۱۰ ماده هست که صحبتها در خصوص این که ماده یک اش میآید اولا که کیسههای پلاستیکی را تعریف میکند و بعد از این تعریف کیسههای زیست تخریب پذیربه چه کیسههایی زیست تخریب پذیر میگوییم و به چه کیسههایی سازگار با محیط زیست میگوییم الان هم خدمت شما عرض بکنم کیسههای پلاستیکی کیسههای پلیمری هستند که تک لایه یا چند لایه هستند که معمولا از جنس پرواتیلن یا پروپلی پیلن تشکیل میشوند کیسههای زیست تخریب پذیر براساس تعریفی که در آیین نامه انجام شده کیسههایی هستند که میکروارگانیزمها قابلیت تجزیه را دارند ویک بازه زمانی حدودا کمتر از یکسال، و این کیسهها در نهایت محصول نهایی شان گاز س او دو گاز، آب و محصولات ضرر هست.
مجری: یعنی در واقع این پلاستیکها آن پروسه مثلا ۴۰۰ سال طول میکشد تجزیه را ندارند؟
خادم ثامنی: یعنی در واقع اختلاف این کسیهها با کیسههای معمولی پلاستیکی دارند البته به بستگی به شرایط محیطی دارد، اما به قابلیت این را دارند که به محیط برگردند در کنار این کیسههای سازگار با محیط زیست داریم که منشا زیستی دارند و شامل کیسههای پارچهای و کیسههای کاغذی که هست پاکتهای کاغذی که استفاده میکنیم در ماده دو این آیین نامه وزارت صمت مکلف شده شرایطی را اتخاذ بکند ترتیباتی اتخاذ بکند تا کیست تولید کنندگان کیسههای پلاستیکی با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون در یک دوره پنج ساله کیسهها را جایگزین کنند با کیسههای زیست تخریب پذیر یا کیسههای سازگار با محیط زیست، با توجه به مطالعاتی که انجام شد بیشترین مشکلی که کیسههای با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون دارند جمع آوری این کیسهها از محیط هست یعنی به زودی خیلی سریع رها میشوند، زمانی که استفاده میشود بسیار محدود هست و جمع آوری این کیسهها بسیار مشکل و پرهزینه هست نتیجتا این شد که بتوانیم این کیسهها را ممنوع بکنیم یا جایگزین بشوند با کیسههای زیست تخریب پذیر و سازگار با محیط زیست، قرار است شیوه نامهای در این خصوص تدوین بشود توسط وزارت صمت که انشاالله به زودی با همکاری سازمان محیط زیست این شیوه نامهها تدوین میشود و توسط وزارت اقتصاد و دارایی ابلاغ خواهد شد. در کنار این در ماده ۳ این آیین نامه خب بحث کیسههای زیست تخریب پذیر گفتم در ماده دو، در ماده سه به این شکل هست که وزارت صمت بحث کاهش این بحث کیسههای مصرف پلاستیک را، آمده یک شیوه نامهای را مشخص کرده براین اساس که تولید کیسههای باز ضخامت ۲۵ میکرون کمتر ممنوع بشود و همچنین کیسههای بیشتر از ۲۵ میکرون را با یک شیوه نامه بتوانند که مشخص بکنند این در خصوص ماده ۳ بود و همین طور ماده چهار هم به همین شکل، در ماده چهار در واقع کیسههایی را مشخص کردیم که این کیسهها آمدیم گفتیم کیسههایی که مواد افزودنی به این کیسهها اضافه بشود و باعث بشود که کیسهها حالت به میکروارگانیزمها تبدیل بشود و زنجیره پلیمرها شکسته بشود این کیسهها تولیدشان ممنوع خواهد بود یعنی در واقع کیسههای؟ ((اگر درست متوجه شده باشم اسم لاتین این کلمه داخل پرانتز را))؟ (اوگزادگری تیبل) معروف هستند تا قبل از سال ۲۰۱۶ خیلی از کشورها که کیسههای اوگزادگری تیبل را تولید میکردند که خب متاسفانه متوجه شدند که اینها به ریز پلاستیکهای میکرو پلاستیکها میشوند که تولید این کیسههای پلاستیکی ممنوع شد.
سوال: فکر میکنم که این کیسههای خطر جدی برای سلامت انسانها هست یعنی تحقیقاتی که صورت گرفته میکروپلاستیکها را توی ریه انسانها و حتی توی مغز انسانها مشاهده کردند.
خادم ثامنی: بله متاسفانه این میکروپلاستیکها به عنوان آلایندههای نوپدید هستند و خب با تحقیقاتی که انجام شده آنالیزهایی که انجام شده مشخص شده که اینها به راحتی وارد زنجیره غذایی میشوند و محیط زیست را بسیار آلوده میکنند و همین طوری که شما فرمودید در بحث این که وارد سیستم بدن میشوند و مشکلاتی را ایجاد میکنند که بسیار خطرناک هستند.
سوال: فکر کنم تا چهار این آیین نامه را توضیح دادید.
خادم ثامنی: ماده پنج هم در واقع وزارت کشور و همچنین وزارت صمت ملزم شدند که در خصوص کاهش کیسههای مصرف پلاستیک گزارش دهی بکنند سالیان به سازمان حفاظت محیط زیست، در ماده ۶ هم به این شکل هست که دستگاههایی که حالا مرتبط هستند با موضوع با همکاری انجمن پلیمر و همچنین با همکاری اتاق بازرگانی استانداردهای پلاستیکهای زیست تخریب پذیر را تدوین بکنند و بعد در شورای ملی استاندارد این به حساب تصویب بشود و به عنوان یک استاندارد ملی.
سوال: آقای دکتر من این سوال را از شما بپرسم حالا چرا باید حتما در واقع از این پلاستیکها استفاده کنیم یک وقتی حالا توی دهه شصت و هفتاد میآمدیم از این کیسههای پارچهای و کتونی و این چیزها استفاده میکردیم یعنی در واقع آنها مزیتش بیشتر نیست یعنی برای محیط زیست کمتر خطر ندارند؟ یا اینک ه به هرحال ما کشوری هستیم که حالا به لحاظ نفتی جایگاه خوبی داریم و حالا قطعا پتروشیمی و بحث پلاستیک هم جای خود را دارد، ولی من میخواهم ببینم به لحاظ این که چقدر میتواند برای محیط زیست ضرر دارد داشته باشد یا منفعت داشته باشد آن کیسهها چطور؟
خادم ثامنی: خدمتتان عرض بکنم که ببینید ما یک کیسههایی را خدمت شما عرض کردیم کیسههای سازگار با محیط زیست هستند که کیسههای کتانی یا پارچهای و کاغذی هستند با توجه به این که قبلا تحقیقات زیادی انجام شده در خصوص این که میگویند لایو سایکنت اسیسمنت این کیسهها مشخص بشود با توجه به این که این کیسههای پارچهای به هر صورت نیاز به استفاده از کتان وجود دارد آبیاری که انجام میشود زمینهای کشاورزی و آلودگیهای کشاورزی از قبیل کودهای شیمیایی و همچنین سموم خب بسیار خطرناکتر خواهند بود نسبت به کیسههای پلاستیکی چند باره استفاده شده است
سوال: یعنی به ظاهر این جوری هست؟
خادم ثامنی: بله به ظاهر این طوری است کشورها البته با توجه به این که کشورما در منطقه خشک و نیمه خشک هست بحث کشاورزی اهمیت زیادی را دارد به این شکل اگر ما باتوجه به این که همانطوری که کشورما کشور پایه نفتی هست بتوانیم پلاستیکهای را تولید بکنیم که قابلیت بازیافت را داشته باشند و ضخامت شان به شکلی باشد که در حداقل چندین بار بشود از این پلاستیکها استفاده کرد در مقایسه با کیسههای کاغذی و پارچهای به صرفه هستند و اثرات زیست محیطی مخرب کمتری را دارند.
سوال: ما در واقع برای عملیاتی شدن این آیین نامه باید چکار کنیم یا چقدر فاصله داریم؟
خادم ثامنی: خوشبختانه ما استانداردهای پلاستیک زیست تخریب پذیررا چند تا از این استانداردها را ترجمه کردیم احتمالا از اوایل هفته آینده تو جلسات تخصصی با محوریت سازمان ملی استاندارد برگزار خواهد شد که در اولین فرصت این استانداردها را یا حالا به صورت پژوهشی محور یا به صورت ترجمه، استاندارد را تدوین بکنیم و به عنوان استاندارد ملی و ابلاغ بشود و خدمتتان عرض بکنم پلاستیکهای زیست تخریب پذیر اجباری در تولیدشان نیست ما در ماده یک این را لحاظ کردیم که در صورتی که بخواهند کمتر از ۲۵ میکرون را تولید بکنند تولیدکنندههای کیسههای پلاستیکی میتوانند کیسههای زیست تخریب پذیر را تولید بکنند کمتر از ۲۵ میکرون وگرنه در ماده سه خدمتتان عرض کردم تولید و توزیع کیسههای پلاستیکی با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون ممنوع هست مگراین زیست تخریب پذیرش باشد و همین طور توزیع کیسه در ماده سه که من فراموش کردم این را خدمت تا عرض بکنم در ماده سه تبصرهای که دارد توزیع رایگان کیسههای پلاستیکی هم ممنوع خواهد شد یعنی این در واقع یک گام خیلی موثری هست در خصوص این که ما بتوانیم کاهش بدهیم میزان تولید کیسههای پلاستیکی مان را.
سوال: آقای دکتر حالا به هرحال آیین نامهای دارد تدوین میشود و قطعا ابلاغ خواهد شد و دستگاهها موظف به اجرای آن هستند نقش مردم این وسط چقدر میتواند موثر باشد و در واقع مردم اگر بخواهند کاری بکنند و قدمی بردارند در این راه یعنی کاهش این آلودگیهای پلاستیکی باید چکار کنند؟
خادم ثامنی: ببینید نقش مردم بسیار، بسیار در حفظ محیط زیست اهمیت دارد حائز اهمیت است این را اصلا نمیشود پنهانش کرد از این موضوع و با کمتر مصرف کردن کیسههای پلاستیکی، ببینید ما در آن حرم مدیریت پسماند اولین موضوعی که مطرح میشود جلوگیری از تولید پسماند هستش یعنی نباید پسماندی تولید بشود و بعد از این که پسماندی تولید شود باید به فکر بازیافت و استفاده مجدد این پلاستیکها باشد یعنی تا زمانی که میشود ما پلاستیک کمتری را تولید بکنیم، استفاده بکنیم و در غیر این صورت بتوانیم بازیافت را انجام بدهیم در خیلی از کشورهای خارجی میبینید پلاستیکها را تا چندین سال مردم نگهداری میکنند و استفاده میکنند به عنوان کیسههای پلاستیکی ما باید به این سمت برویم که پلاستیک کمتری را مصرف بکنیم.
سوال: خب به قول شما ما الان ضخامت پلاستیکهایی که دارد مصرف میشود حالا آنقدری نیست که بشود حالا توی مدت طولانی از آنها استفاده کرد خب راهکارش چیه با توجه به این که حتی شما فرمودید که آن کیسههایی که سازگار با محیط زیست هم هستند به نوعی حالا رد شده است.
خادم ثامنی: البته آنها پلاستیکهای اوگزادگری تیبل هستند یعنی پلاستیکهایی هستند که با اشعه نورخوشید آن پلیمرها شکسته میشوند پیوندهایشان و به ریز پلاستیکها تبدیل میشوند در پلاستیکهای زیست تخریب پذیر در واقع پلاستیکهایی هستند که به گاز س او دو. آب و مواد غیر مضر، ولی خب این پلاستیکهای زیست تخریب پذیر هم تو مجامع علمی دنیا بحثها هست، چون به هر صورت شرایط محیطی مختلف هست در ایران شما مستحضر هستید در شمال کشور، جنوب، شرق، غرب، بافت خاکها متغیر هست، پی اچ خاکها شوری، رطوبت، میزان نورخورشید و میزان این که این میکروارگانیزمها در دسترس پلاستیک قرار بگیرند و تجزیه بشود مختلف هست، ما روی این موضوع یک مقدار با احتیاطتر روی بحث تدوین استاندارد پلاستیکهای زیست تخریب پذیر قدم خواهیم برداشت و حتما استانداردی خواهد بود که استاندارد کاملی باشد و بتوانیم بومی سازی اش بکنیم در داخل کشور و نقش مردم این هست که واقعا پلاستیک کمتری را مصرف بکنند در طول روز و این به هر صورت آماری که میآید حداقل هر شخصی در روز سه تا چهار کیسه پلاستیکی استفاده میکند و مقدار این کیسههای پلاستیکی، چون به هر صورت جمع آوری اش و هزینههای امحا و بازیافت این پلاستیکها بسیار زیاد خواهد بود.
سوال: تو ایران این طوری هست آقای دکتر؟
خادم ثامنی: البته خوب در خیلی از کشورهایی که بحث ممنوعیت توزیع کیسههای پلاستیکی را دارند خب مقدار مصرف کیسههای پلاستیکی به شدت کاهش پیدا کرده ما هم اگر انشاالله این آیین نامه را اجرایی بکنیم حالا با توجه به شیوه نامهها و ممنوعیت تولید و توزیع کیسههای کمتر از ۲۵ میکرون و همین طور اگر مردم همکاری بکنند روی بحث این که کیسههای پلاستیکی را به صورت رایگان ممنوع هست توزیع این کیسه ها، مردم هم همکاری بکنند و تو کیسههای پلاستیکی کمتری را خریداری بکنند و مصرف بکنند خب ما صددرصد در آینده نزدیک شاهد خواهیم بود که محیط زیست سالمتر و عالی از کیسههای پلاستیکی داشته باشیم.
سوال: آقای دکتر حالا با توجه به این که جنابعالی مدیرکل دفتر مدیریت پسماند هم هستید یک کم برویم سراغ وضعیت پسماندمان و ببینیم که الان به چه صورت هست چه اقداماتی در حوزه پسماند صورت گرفته، اصلا یک تعریفی داشته باشیم از پسماند؟
خادم ثامنی: ببینید در قانون مدیریت پسماند در سال ۱۳۸۳ تصویب میشود و تعریفی که در قانون مدیریت پسماند تعریف شده از پسماند، پسماند به مواد جامد، مایع و گاز، به غیراز فاضلاب که از فعالیتهای مستقیم یا غیرمستقیم انسان تولید میشود و از نظر تولیدکننده زائد محسوب میشود در قانون مدیریت پسماندها، پسماندها به پنج گروه تقسیم شدند پسماندهای عادی، پسماندهای ویژه و خطرناک، بیمارستانی، کشاورزی و پسماندهای صنعتی، اگر آماری خواهم خدمتتان عرض بکنم حدودا ۲۰ تا ۲۱ میلیون تن پسماند عادی در کشور تولید میشود که اینها خودش جای بحث دارد
سوال: عدد قابل توجهی هست؟
خادم ثامنی: در کنار این پسماندهای کشاورزی، پسماندهای صنعتی، پسماندهای صنعتی ما حدودا ۳۲ میلیون تن در سال هست که ۱۱ میلیون تن از این پسماندهای صنعتی ما، پسماندهای خطرناک هستند، طبق قانون مدیریت پسماند تعریفی که از پسماند خطرناک کرده پسماندهایی هستند که با بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناکی، که شامل سمیت و بیماری زایی، خاصیت انفجار و اشتعال و همچنین خورندگی را داشته باشد و نیاز به مراقبتهای ویژه دارند پسماندهای خطرناک هستند نتیجتا مدیریت اجرایی این پسماند بسیار بسیار هزینه بردار و بسیار مشکل هست خدمت تان عرض بکنم که در دفتر مدیریت پسماند این که فرمودید که تعریف پسماند به این شکل هست و پسماندها به چند گروه تقسیم میشوند.
سوال: این پسماندها بعضی هایشان میتوانند قابل بازیافت باشند و بعضی هایشان هم باید امحا بشوند درست است؟
خادم ثامنی: بله تمام این پسماندها قابلیت بازیافت دارند غیر از پسماندهای پزشکی در ماده ۱۳ که این پسماندها، پسماندهای عفونی و تیز و برنده و خطرناک هستند که طبق قانون بازیافت این پسماندها ممنوع هست، ولی سایر پسماندها قابلیت بازیافت را دارند در صورتی که بازیافت امکان پذیر باشد در صورتی که آن عملکرد زیست محیطی را واحدهای دریافت کننده پسماند داشته باشند و این رو بتوانند با حداقل خسارتهای محیط زیستی بازیافت را انجام بدهند خدمت تان عرض بکنم که در دفتر مدیریت پسماند همین طوری که سازمان محیط زیست سازمان نظارتی است دفتر مدیریت پسماند هم به صورت نظارتی هست ما در دفتر مدیریت پسماند در واقع نظارت داریم بر روند نقل و انتقال پسماندها در دفتر پسماند همچنین نظارت داریم بر عملکرد زیست محیطی واحدهای دریافت کننده و تولیدکننده پسماند، در کنار این هم همچنین نظارت داریم بر رعایت شیوه نامهها و دستورالعملها و قوانین و مقررات پسماندها در کنار این ما بررسی میکنیم و مجوزهای صادرات پسماند را داریم البته حالا اگر وقت باشد بعدا در خصوص کنوانسیونهای فاضلاب و صحبت کنیم، ما کنوانسیونهای بازل، استهکلم و روتردام را در دفتر همکاری داریم، خوشبختانه واقعا عملکرد خوبی را داریم سالیانه داریم گزارش میدهیم به دبیرخانه کنوانسیونها که در کشور سوئیس در شهر ژنو مستقر هستند، ما مرکز منطقهای کنوانسیونهای بازل استهکلم را داریم که خوشبختانه در دولت سیزدهم توانست یکی از بهترین مراکز دنیا شناخته بشود و به هر صورت حداکثر امتیاز را از دبیرخانه دریافت بکند و زیرمجموعه این مرکز منطقهای ۲۰ بیست و یکی و دوتا کشور هستند که در خصوص تبادل اطلاعات، انتقال فناوری و همچنین برگزاری دورههای آموزشی را با کشورهای منطقه داریم که واقعا کار خوبی را داریم در دفتر مدیریت پسماند انجام میدهیم که انشاالله بتوانیم هدفمند باشیم.
سوال: یعنی ما توی سالهای اخیرنسبت به گذشته میتوانیم بگوییم که تو این بحث پیشرفت داشتیم؟
خادم ثامنی: بله خوشبختانه در دولت سیزدهم ما تدوین دستورالعملهای خوبی را داشتیم یکی از این دستورالعملها، دستورالعمل حق تبدیل پسماندهای ویژه به پسماندهای عادی، حق تبدیل و تشخیص، ببینید ما قبلا نمیتوانستیم تشخیص بدهیم که این پسماندی که هست پسماند عادی هست یا ویژه، در نتیجه وقتی ما دستورالعملی را تدوین کردیم این دستورالعمل هم شرایط به خصوصی داشت زمان زیادی میبرد جلسات تخصصی در کارگروههای ملی محیط زیست، ذیل کارگروه و در نهایت شورای عالی محیط زیست به تصویب رسید و با این دستورالعمل ما خط کشی را بتوانیم داشته باشیم که پسماندهای عادی و پسماندهای ویژه خودمان را تفکیک بکنیم در کنار این آیین نامه اجرایی صادارت، واردات پسماندها مطابق با کنوانسیون بازل را تصویب کردیم که این هم به هر صورت قدم خیلی خوبی بود و همین طور استانداردها و شیوه نامههای دیگری که در خدمت شما خواهم بود.
مجری: انشاالله که در برنامههای بعدی بیشتر راجع به این موضوعات صحبت کنیم و خب بحث ترویج فرهنگ و آموزش هم که بحثهای زیست محیطی بسیار میتواند حائز اهمیت باشد که قطعا فکر میکنم اقدامات خوبی هم توی این سالهای صورت گرفته که انشاالله در آینده هم خیلی بهتر باشد.