تولید زباله برای آبروداری!

بحث تولید زباله در تهران بحث اساسی و مهمی است که متأسفانه گذشته از اینکه خطراتی برای محیط زیست تهران دارد هزینه های زیادی نیز برای دفع آن صرف می شود. در تهران حدود 2میلیون خانوار زندگی می کنند که هزینه جمع آوری زباله هایشان در هر روز بیش از یک میلیارد تومان است. براساس پژوهش های انجام شده در مراکز دانشگاهی کشورمان هر تن زباله علاوه بر تولید 400 تا 600 لیتر شیرابه حدود 400 مترمکعب گازهای گلخانه ای و دی اکسیدکربن هم تولید می کند.

روزانه بیش از 7هزار تن زباله در تهران تولید می شود. با یک حساب سرانگشتی اگر جمعیت تهران را 8 میلیون نفر در نظر بگیریم هرتهرانی روزانه 875 گرم زباله تولید می کند که در مجموع می شود سالی 2 میلیون و 555 هزار تن. اگر این عدد را به ماشین حساب بزنیم سهم هریک از ما پایتخت نشینان در سال 342 کیلوگرم می شود و اگر میانگین وزن همه نفرات را 50 کیلوگرم محاسبه کنیم به چنین معادله ای می رسیم که هر شهروند تهرانی 6 برابر وزن خود در سال زباله تولید می کند.
البته برای ما شاید چنین اعداد و ارقامی عادی باشد. به این دلیل که در دورریز نان و غذا، مصرف آب و برق و گاز و بنزین و حتی تولید آلودگی نسبت به کشورهای دیگر پیشتاز هستیم و اساساً با چنین فرهنگی رشد کرده ایم. حالا تولید زباله هم روی بقیه چیزها، چه فرقی می کند. شهرداری تهران سالی380 میلیارد تومان برای جمع آوری، انتقال، بازیافت و دفع زباله هزینه می کند. عیبی ندارد؛ 380 میلیارد که پولی نیست!

تولید زباله با مصرف بالا

نمی دانم چرا دست مان به کم نمی رود؛ صرفه جویی را خیلی جاها کسر شأن می دانیم و از همانجا هم ضرر می کنیم. این گفت و گو حتماً برای شما هم آشناست و باید هزار بار شنیده باشید: «بابا زشته آدم از هر میوه یک کیلو بخره. برو از هر کدوم 2 کیلو دیگه بگیرکه جلوی مهمون آبرومون نره.» این دیالوگ چند وقت پیش توی راه پله خانه ما هم بین خانم و آقای طبقه بالایی رد و بدل شد. گرفته بود. مرد همسایه نیامده دوباره روانه میوه فروشی شد و اوامر همسر را به اجرا گذاشت و با 7-8 کیسه بزرگ و کوچک دیگر برگشت. بعد فهمیدم کلاً 3 نفر میهمان داشته اند. فردای آن روز که زباله ها شان را جلوی در آپارتمان گذاشتند، طوری بود که اگر کسی نمی دانست فکر می کرد لابد توی ساختمان ما 40-30 نفری میهمان بوده اند. خیلی از همان میوه و سبزی هایی که قرار بود برای آبروداری جلوی میهمان ها باشد از درون کیسه های بی رنگ پیدا بود. یکی نبود بگوید مگر مجبورید این همه بخرید و دور بریزید؟

نمی دانم چرا هر چیزی که خانه می بریم دو برابرش زباله تولید می کنیم. مثلاً استفاده از کیسه های پلاستیکی؛ هرخرید یک پلاستیک، هر خرید یک پلاستیک. قدیم خبری از کیسه های نایلونی نبود مردم از پاکت های کاغذی استفاده می کردند. معمولاً کسی هم پاکت را دور نمی ریخت و چندباری استفاده می شد و دست آخر هم می رفت حوضچه های مخصوص و بعد از خمیر شدن به شکل شانه تخم مرغ و کارتن و مقوا دوباره به بازار برمی گشت. ولی حالا نایلون ها شده اند بلای جان محیط زیست. اگر بازیافت شوند مشکل خاصی ایجاد نمی کنند ولی خدا نکند توی طبیعت پخش و پلا شوند. صدها سال طول می کشد تا تجزیه شوند.

دوستی که برای مأموریت به کره جنوبی رفته بود تعریف می کرد در سئول هر کس برای خرید، کیسه پارچه ای یا کاغذی همراه می برد. قیمت استفاده از کیسه نایلونی خیلی گران تمام می شود و آنقدر بالاست که مردم از کیسه های کاغذی یا ساک دستی استفاده می کنند. بالاخره این هم سیاستی است. زباله زیادی در سطل ها نیست و مردم زباله ها شان را از همان مبدأ یعنی خانه یا محل کار جدا می کنند. کاغذ و مقوا و کارتن را در کیسه جدا و پلاستیکی و نایلون را در کیسه دیگر می ریزند و به این ترتیب در جداسازی زباله به شهرداری شهرشان کمک می کنند. برای ما فرقی نمی کند که از چه کیسه ای استفاده کنیم. کاغذی، نایلونی یا پارچه ای. بعضی ها هم که از هیچکدام. بعضی هم زباله های تر و خشک شان را توی سطل های بزرگ شهرداری یا کنارش یا اصلاً توی جوی آب می ریزند. «آشغال است دیگر چه می شود حالا...» تحقیقات شهرداری تهران در سال 93 نشان می دهد میزان پلاستیک تولیدی در ایران بیش از 17 هزار تن در سال است که این رقم معادل 500 تن در روز می شود و هر تهرانی به طور متوسط روزانه 3 کیسه پلاستیکی را وارد چرخه محیط زیست می کند.

1500 ماشین مکانیزه برای انتقال زباله

از تولید 2 برابری زباله در کشورمان که بگذریم جمع آوری و انتقال زباله ها داستان دیگری دارد. درهر شبانه روز زباله های تهرانی ها چندین بار جمع می شود و می رود بسوی آراد کوه. منطقه ای در جنوب تهران که چندسالی است به آرامگاه زباله های پایتخت نشینان تبدیل شده. روزی 7هزار تن زباله سرازیر می شود به این منطقه. کار ساده ای نیست. هزاران کارگر مسئولیت دارند که زباله هایمان را ببرند و تفکیک کنند.
شهرام فیروزی، مشاور فرهنگی و مدیر روابط عمومی سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در تشریح فعالیت های این سازمان به ایران می گوید:«هزار و 250 ماشین مکانیزه برای جمع آوری زباله های تهران بصورت شبانه روزی فعالیت دارند و محموله ها را پس از تخلیه از مخازن عمومی به ایستگاه های مرکزی منتقل می کنند و از آنجا هم 250 تریلر مخصوص زباله ها را به آرادکوه می برند. در آرادکوه زباله های خشک ارزشمند توسط همکارانم جدا سازی می شود و برای بازیافت و استفاده دوباره به بخش های دیگر منتقل می شود. زباله های غیر قابل مصرف نیز برای سوزاندن و تولید انرژی به کوره های مخصوص هدایت می شوند. زباله های تر و تخمیرپذیر هم طی یک فرآیند ویژه به کود کمپوست تبدیل می شوند و برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند.
و اما نخاله ؛ روزانه در تهران بین 50 تا 60 هزار تن نخاله ساختمانی تولید می شود که با هماهنگی با ما، پیمانکاران آنها را به 2 مرکز «آبعلی» و «آراد کوه» منتقل می کنند که بخشی از این نخاله ها مورد پردازش قرار می گیرند و تبدیل به شن و ماسه ساختمانی می شوند.»
تفکیک کردن زباله های تهران خودش کاری است کارستان! فکرش را بکنید که باید روزی 7میلیون کیلو زباله تفکیک شود. بخشی برای بازیافت و بیشترشان هم برای دفع و سوزاندن.
فیروزی از بازیافت برایمان می گوید: «برخی از زباله ها که از مبدأ جداسازی شده اند کارمان را راحت تر می کند ولی بیشتر زباله ها جداسازی نشده اند و تیم های مخصوصی که هر کدام در بخشی فعالیت می کنند وظیفه جداسازی و انتقال مواد تجدیدپذیر را بر عهده دارند. مثلاً تیمی کاغذ و مقوا و کارتن و تیمی فلز را جدا می کنند. به طور معمول 10 تا 15 درصد از زباله تهرانی ها بازیافت می شود و بقیه هم به کوره می رود.
بررسی های ما نشان می دهد که 61 درصد از زباله ها تر،2 درصد شیشه، کاغذ و مقوا 13درصد، پلاستیک 3 درصد و سایر موارد 21 درصد کل زباله را تشکیل می دهد. قصد داریم با فرهنگسازی مردم را برای جداسازی و کاهش تولید زباله تشویق کنیم تا با این کار زمان و هزینه ای را که برای تفکیک و دفع زباله صرف می کنیم به حداقل برسانیم.» **چطور پسماند ها را مدیریت کنیم؟
کشورهای دیگر با مدیریت کنترل پسماند از زباله هایی که تولید می شود به بهترین نحو استفاده می کنند به طور مثال کشور آلمان برای کاهش هزینه تفکیک و دفع زباله با پخش کیسه های رنگی که هر یک ویژه زباله خاصی است موفق به کنترل هزینه شده اند یا کشور امریکا که 36درصد از زباله هایش را بازیافت می کند و با بازگرداندن آنها به چرخه صنعت به سودآوری قابل ملاحظه ای دست یافته است.
باید اشاره ای به حجم تولید زباله خانگی ژاپن کنیم؛ سال 1985 حجم تولید زباله در این کشور به بالاترین حد خود رسید تا جایی که مسئولان اجرایی این کشور در پی افزایش تولید پسماند هشدارهای جدی دادند و در ادامه با افزایش آگاهی های عمومی درباره ضرورت حفظ محیط زیست، تولید زباله روند کاهشی به خود گرفت. در این کشور برای تسهیل در بازیافت زباله، پسماند های خانگی به زباله های خشک، تر و قابل بازیافت دسته بندی می شوند برای نمونه زباله های خام آشپزخانه، زباله های شیشه ای و ظروف پلاستیکی نوشابه، زباله های فلزی از جنس آلومینیوم و زباله های مقوایی و روزنامه به طور جداگانه جمع آوری و برای تولید برق استفاده می شود.
تازه ترین آمار وزارت محیط زیست ژاپن نشان می دهد که هر شهروند ژاپنی به طور میانگین روزانه هزار و 131 گرم زباله تولید می کند و از این میزان 20درصد از پسماندها بازیافت می شود.
البته ما هم می توانیم از این تجربه ها استفاده کنیم و با فرهنگسازی و تلاش دستگاه های دیگر تولید زباله مان را به پایین ترین حد کاهش دهیم. عبدالمقیم ناصحی،رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در این باره به «ایران» می گوید: «بحث تولید زباله در تهران بحث اساسی و مهمی است که متأسفانه گذشته از اینکه خطراتی برای محیط زیست تهران دارد هزینه های زیادی نیز برای دفع آن صرف می شود. در تهران حدود 2میلیون خانوار زندگی می کنند که هزینه جمع آوری زباله هایشان در هر روز بیش از یک میلیارد تومان است. براساس پژوهش های انجام شده در مراکز دانشگاهی کشورمان هر تن زباله علاوه بر تولید 400 تا 600 لیتر شیرابه حدود 400 مترمکعب گازهای گلخانه ای و دی اکسیدکربن هم تولید می کند که این روند برای ساکنان پایتخت کمی نگران کننده است.
با توجه به اینکه تولید زباله در تهران ماه هایی از سال مثل اسفندماه رشد چشمگیری دارد باید برای جلوگیری و کاهش تولید آن چاره اندیشی کرد. برای این کار 3 پیشنهاد داریم: ابتدا باید با فرهنگسازی مردم را به تولید زباله کمتر و روش های مدیریت پسماند تشویق کنیم. در مرحله بعد به مردم و کسانی که در دستگاه های خصوصی و دولتی فعالیت دارند آموزش دهیم که زباله هایشان را چگونه از مبدأ تفکیک کنند و این موضوع در کاهش هزینه ها بسیار نتیجه بخش است و سومین مرحله تشویق مردم برای اینکه بهای تولید زباله شان را خودشان پرداخت کنند. عوارض پسماندی که برای مردم تعیین می شود کمتر از آن چیزی است که هزینه می شود.
هم اکنون در کشورهای دیگر از امکانات و تجهیزات پیشرفته ای برای بازیافت یا دفع پسماند استفاده می شود. مثلاً در کنفرانسی که در شهر وین برگزار شد از سایت دفع زباله ای در وسط شهر بازدید کردیم. زباله های بدون استفاده آنجا سوزانده می شود بدون اینکه دود یا بویی تولید کند و هیچ آلودگی هم در پی ندارد. نکته دیگر اینکه در هر شبانه روز، شهرداری تهران مجبور است 3 مرتبه برای جمع آوری پسماندها فعالیت کند و این در حالی است که در کشورهای اروپایی هفته ای یک یا دو بار زباله ها جمع آوری می شود. بنابراین برای کاهش و اصلاح این رفتار باید خود مردم هم مشارکت داشته باشند و راهکارهایی مثل پخش کیسه های دائمی و تجدید پذیر و تولید برنامه های فرهنگی از سوی شهرداری برنامه ریزی شود.» هزینه دفع زباله هرخانوار تهرانی در هر روز500 تومان و در سال 182هزار و 500 تومان است. هزینه ای که می توان آن را در برنامه ای کوتاه مدت کنترل کرد. مدیریتی که نیازمند فرهنگسازی و آموزش است.

منبع : ایرنا