مسئله پسماندها یکی از چالش‌های بزرگ زیست‌محیطی در جهان امروز است. با افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی، تولید پسماندها به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. این وضعیت نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق است تا از بروز مشکلات جدی برای محیط زیست و سلامت عمومی جلوگیری شود.
افزایش تولید پسماندها
مهدی خادم ثامنی مدیرکل دفتر مدیریت پسماند در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: با توجه به گزارش‌های مختلف، میزان تولید پسماندها در ایران طی دهه‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. این افزایش ناشی از عوامل مختلفی از جمله رشد جمعیت، تغییر سبک زندگی، افزایش مصرف و توسعه صنعتی است. شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد و اصفهان با حجم عظیمی از پسماندها روبرو هستند که مدیریت و دفع آنها به چالشی بزرگ تبدیل شده است.
روش‌های مدیریت پسماند
او ادامه داد: مدیریت پسماندها شامل جمع‌آوری، حمل‌ونقل، پردازش، بازیافت و دفع نهایی آنهاست. در ایران، این فرایندها عمدتاً توسط شهرداری‌ها و شرکت‌های خصوصی انجام می‌شود. با این حال، برخی از مراحل مدیریت پسماند همچنان با مشکلات جدی مواجه است. به عنوان مثال، نبود زیرساخت‌های کافی برای بازیافت و پردازش پسماندها یکی از معضلات اصلی است که منجر به افزایش دفن زباله‌ها و آلودگی محیط زیست می‌شود.
بازیافت و استفاده مجدد
خادم ثامنی تصریح کرد: یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش حجم پسماندها، بازیافت و استفاده مجدد از آنهاست. بازیافت به معنای فرآیندی است که در آن پسماندها به مواد اولیه بازگردانده می‌شوند تا مجدداً در تولید محصولات جدید مورد استفاده قرار گیرند. در ایران، تلاش‌هایی برای افزایش نرخ بازیافت صورت گرفته است، اما هنوز تا رسیدن به استانداردهای جهانی فاصله زیادی وجود دارد. برخی از موانع موجود در این مسیر شامل نبود فرهنگ‌سازی مناسب، کمبود فناوری‌های پیشرفته و نبود قوانین و مقررات جامع است.
کمپوست و تولید انرژی
او ادامه داد: کمپوست‌سازی و تولید انرژی از پسماندها نیز از دیگر روش‌های مؤثر مدیریت پسماندها محسوب می‌شوند. کمپوست‌سازی به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن پسماندهای آلی به کود طبیعی تبدیل می‌شوند. این روش می‌تواند به کاهش حجم زباله‌های دفنی و همچنین بهبود کیفیت خاک‌های زراعی کمک کند. تولید انرژی از پسماندها نیز شامل تبدیل پسماندهای آلی و غیرآلی به سوخت‌های قابل استفاده است که می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کاهش آلودگی هوا منجر شود.
چالش‌های موجود
خادم ثامنی بیان کرد: با وجود تلاش‌های انجام شده، مدیریت پسماندها در ایران با چالش‌های متعددی روبروست. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، نبود زیرساخت‌های کافی و مناسب برای جمع‌آوری، حمل‌ونقل و پردازش پسماندهاست. بسیاری از شهرها و روستاها هنوز به سیستم‌های پیشرفته جمع‌آوری و دفع پسماند دسترسی ندارند که این امر منجر به تجمع زباله‌ها و ایجاد مشکلات بهداشتی و زیست‌محیطی می‌شود.
او ادامه داد: دیگر چالش مهم، نبود فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی در زمینه مدیریت پسماندهاست. بسیاری از مردم هنوز به اهمیت جداسازی زباله‌ها و بازیافت آنها پی نبرده‌اند. این مسئله نیازمند برنامه‌های آموزشی و تبلیغاتی گسترده است تا بتوان از مشارکت فعال جامعه در مدیریت پسماندها بهره‌برداری کرد.
قوانین و مقررات
خادم ثامنی گفت:وضع قوانین و مقررات جامع و مؤثر نیز از دیگر نیازهای اساسی در مدیریت پسماندهاست. در ایران، قوانین مربوط به مدیریت پسماندها وجود دارد، اما اجرای این قوانین همچنان با مشکلاتی مواجه است. نظارت دقیق‌تر و اجرای سختگیرانه‌تر قوانین می‌تواند به بهبود وضعیت مدیریت پسماندها کمک شایانی کند.
نمونه‌های موفق
او‌بیان کرد: در برخی از شهرهای ایران، نمونه‌های موفقی از مدیریت پسماندها دیده می‌شود. به عنوان مثال، شهرداری تهران در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای بهبود سیستم جمع‌آوری و دفع پسماندها انجام داده است. راه‌اندازی ایستگاه‌های بازیافت، استفاده از فناوری‌های نوین در پردازش پسماندها و افزایش آگاهی عمومی از جمله اقدامات مؤثری بوده که در این راستا صورت گرفته است.
آینده مدیریت پسماندها
خادم ثامنی تصریح کرد: آینده مدیریت پسماندها در ایران نیازمند رویکردی جامع و چندجانبه است. افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مدیریت پسماند، ترویج فرهنگ بازیافت و استفاده مجدد، توسعه فناوری‌های نوین و اصلاح قوانین و مقررات می‌تواند به بهبود وضعیت پسماندها کمک کند. همچنین، همکاری‌های بین‌المللی و بهره‌گیری از تجربیات کشورهای موفق در این زمینه نیز می‌تواند راهگشا باشد.
او گفت: مدیریت پسماندها یکی از چالش‌های بزرگ زیست‌محیطی در ایران و جهان است. با افزایش تولید پسماندها، نیاز به رویکردهای جامع و مؤثر برای مدیریت آنها بیش از پیش احساس می‌شود. با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، ترویج فرهنگ بازیافت و استفاده مجدد، توسعه فناوری‌های نوین و اصلاح قوانین و مقررات، می‌توان به بهبود وضعیت پسماندها و حفاظت از محیط زیست کمک کرد. آینده‌ای پایدار و سالم نیازمند همکاری همه‌جانبه و مشارکت فعال تمامی افراد جامعه است.
خبرنگار: عطیه رضایی _ باشگاه خبرنگاران جوان
