تکنولوژی علیه محیط‌زیست؛ زمین در زباله‌های الکترونیک دفن می‌شود

پسماندها یا زباله های الکترونیکی از نمونه معضلاتی است که با ظهور انقلاب صنعتی و پیشرفت و توسعه ای که در حوزه دیجیتال و ادوات و تجهیزات الکترونیکی حاصل شد،بصورت محسوسی نمود و ظهور پیدا کرد.

برای نخستین بار قریب به 24 سال گذشته،اولین محموله رایانه وارد کشور شد،بر اساس گزارشات و اخبار منعکس شده موجود،رقم و میزان این اقلام،ده هزار دستگاه تخمین زده می شود.
از همان زمان اشتیاق بسیار زیاد ایرانیان در استفاده از رایانه های الکترونیکی،باعث ترغیب شرکت ها و کمپانی های تولید قطعات و ادوات رایانه ای برای ارسال و صادرات محصولاتشان به ایران شد.
در این میان رفته رفته مباحثی مرتبط با دفع و امحای زباله ها یا پسمانده ای الکترونیکی مطرح و گسترش یافت. البته پسماندهای الکترونیکی صرفا به ادوات و تجهیزات رایانه ای منحصر و خلاصه نمی شود،اما بخش اعظم این زباله ها مشمول این اقلام می شود.
علیرغم طرح مباحثی در این خصوص اما در طول 25 سال اخیر،اقدام جدی چندانی از سوی مسئولان شهری کشور در راستای امحای اصولی و قاعده مند این محصولات عملیاتی نشده و به واقع ساز و کار مدونی برای حصول این امر دیده و تعریف نشده است.
براساس برآوردهای انجام شده،سالیانه قریب به یک میلیون و 500 هزار دستگاه رایانه مونتاژ عرضه و توزیع می شود که با عنایت به عمر مفید هر رایانه که قریب به سه سال تخمین زده می شود،پیش بینی می شود در طول سال قریب به 4 میلیون دستگاه رایانه از دور خارج می شوند.
به واقع با توجه به این واقعیت که در بخش قابل توجهی از خانوارهای ایرانی یارانه موجود،فراتر از شاخص عمر مفید استفاده می شود،این رقم و عدد به دست آمده است.
*شرکت های تولید یارانه در جهان موظف به امحای قطعات تولید شده هستند
کریم آشتیانی،کارشناس محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوانبا اشاره به تاثیرات مخرب و هزینه ساز پسماندهای الکترونیکی درعرصه سلامت زیست محیطی اظهار داشت:امروزه شرکت های به نام و مطرح تولید کننده قطعات رایانه ای،خود را موظف و مکلف به امحای اقلام ساخته شده بعد از خروج از چرخه مصرف می دانند و به واقع در فرآیند و محاسبه نرخ گذاری ،هزینه بازیافت و امحا را از مصرف کنندگان دریافت می کنند تا از رهاسازی آن بدون اعمال تکنیک های خاص امحا و بازیافت جلوگیری شود.
وی افزود:در کنار رایانه ها و تجهیزات مرتبط با آن، تلفن های همراه نیز جزء محصولات و تولیداتی به شمار می روند که با احتساب عمر مفید یک و نیم ساله آن،بخش اعظمی از زباله ها و پسماندهای مرتبط با این عرصه را به خود اختصاص می دهند.
آشتیانی عنوان کرد:بر اساس گزارشات منتشر شده از سوی سازمان ملل در سال،قریب به 50 میلیون زباله الکترونیکی در جهان امحاء می شود که در این میان ایالات متحده آمریکا در جایگاه نخست دفع پسماند های مورد اشاره قرار دارد.
کارشناس محیط زیست گفت:به واقع،سرنوشت این زباله ها و پسماندهای الکترونیکی در جهان به اقتضای پیشرفت و توسعه یافتگی کشورها و اهمیتی که برای سلامت زیست محیطی قائل هستند رقم می خورد.
وی افزود:در کشورهای پیشرفته ای همچون سوئیس،فنلاند،نروژ و...این محصولات با کیفیتی بالا،امحا و بازیافت می شوند و در برخی کشورهای کمتر برخوردار همچون هند،امحای این محصولات به نحوی انجام می شود که تکنیک های بازیافت به صورت غیر اصولی عملیاتی می شود و در کشورهایی که از منظر توسعه در شرایط ضعیف تری قرار دارند این محصولات بدون برنامه ای مشخص رهاسازی یا انباشت می شوند.
* تلاش برای امحای زباله های الکترونیکی در تهران
شهر تهران به عنوان یکی از پرجمعیت ترین محدوده های جغرافیایی در ایران و همچنین خطه ای که ادارات،نهادها و دستگاههای دولتی،نیمه دولتی و خصوصی بسیاری در آن متمرکز شده است میزبان حجم بالایی از زباله های الکترونیکی است.
در حال حاضر برآورد دقیق و روشنی از ضریب تولید و انباشت زباله های مذکور وجود ندارد و به واقع تاکنون محاسبه ای روشن و شفاف دراین خصوص انجام نشده و اعلام رقمی مشخص منوط به بررسی و ارزیابی منسجم تری از میزان عرضه و خارج شدن اقلام الکترونیکی همچون رایانه ها،گوشی های همراه،باطری هایی که برای تجهیزات الکترونیکی استفاده می شود و...خواهد بود.
چندی پیش حسین جعفری،مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران با اشاره به لزوم امحای این زباله های خاص عنوان کرد:مخازنی شیشه ای برای قرار گرفتن این پسماندها تعبیه شده که در منطقه 20 شهر تهران به مرحله اجرا در می آید و خوشبختانه با استقبال شهروندان نیز روبرو شده است.
وی افزود:در غرفه های بازیافت مناطق 22 گانه شهر تهران نیز با کمک بخش خصوصی جمع آوری این زباله ها در حال انجام است که در نوع خود گامی سازنده برای ساماندهی آن محسوب می شود.
رستم فرخ نژاد،یکی از فعالان عرصه زیست محیطی پایتخت نیز در گفت و گو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوانعنوان کرد:در منطقه 20 شهر تهران نیز طرحی بصورت پایلوت اجرایی می شود که در آن، مخازتی شیشه ای در برخی نقاط این محدوده مستقر شده اند که بصورتی شفاف قابل رویت هستند و به واقع محتویات داخل این مخازن را می توان به راحتی مشاهده کرد.
وی افزود:این شفافیت،نقش بسزایی در تشویق و ترغیب شهروندان برای جمع آوری و تفکیک زباله های الکترونیکی ایفا می کند و قطعا فراگیرتر شدن این طرح،نقطه عطفی در جمع آوری پسماندهای الکترونیکی و ارتقای سلامت زیست محیطی محسوب خواهد شد.
فرخ نژاد عنوان کرد:البته نباید از نظر دور داشت که مخاطرات زیست محیطی این زباله ها صرفا با جمع آوری مرتفع نخواهد شد و لحاظ کردن مدیریت لازم در این خصوص نیز اصلی حائز اهمیت به شمار می رود.
وی در خاتمه یادآور شد:متاسفانه در جامعه این ذهنیت وجود دارد که تنها نهاد و ارگان مسئول مدیریت پسماند، سازمان پسماند است اما به واقع حصول توفیق و موفقیت در این عرصه،مستلزم همگرایی و هم افزایی دستگاه ها و نهادهای دیگری همچون صنعت،معدن و تجارت،محیط زیست،رسانه ملی و...نیز خواهد بود و تنها با یکپارچگی و هدفمندی موثر و قاعده مندِ نهاد ها و دستگاه های ذیربط اجرایی،فرهنگی،تولیدی و صنعتی در راستای مدیریت پسماند می توان به نحوی شایسته،اصولی و اثرگذار در این حوزه اقدامات لازم را عملیاتی کرد.