نه زباله‌های خانگی، نه زباله‌های بیمارستانی و نه حتی پسماند کارخانه‌ها هیچ کدام به صورت اصولی از بین نمی‌رود. محیط زیست سال‌هاست از این بی‌مسوولیتی آسیب می‌بیند و رودخانه‌ها و فضای سبز و... دستخوش تغییر و تحولاتی است که به دلیل انباشت زباله به وجود می‌آیند. آب‌های آلوده، زمین‌هایی که انواع شیرابه‌های سمی آلوده می‌شوند و زندگی گیاهان و جانواران و حتی انسان‌ها را به خطر می‌اندازند. سال‌ها از زمانی که شهردار وقت تهران رییس مجلس کنونی وعده تولید انرژی از سوخت زباله را داده بود می‌گذرد اما در عمل هیچ‌وقت چنین اتفاقی اجرایی نشده است.
مردم مناطق مختلف که در نزدیک محل‌های دفن زباله هستند، زندگی شان همچنان دستخوش خطراتی است که با نشت شیرابه‌ها و گازهای این زباله‌ها در ارتباط است. بی‌توجهی به دفن مهندسی زباله باعث شده تا اکثر مناطق کشور به محل دفن زباله‌هایی تبدیل شود که اگر اراده‌ای برای مدیریت این پسماندها وجود داشت حداقل کار تولید انرژی از آن بود. زباله در بسیاری از کشورهای جهان به طلای کثیف مشهور است چرا که اکثر کشورها راه‌های استفاده، بازیافت و تولید انرژی از این پسماندها را به خوبی اجرایی می‌کنند اما در ایران زباله‌های به دردسر بزرگی برای محیط زیست و طبیعت تبدیل شده است.
آلوده شدن سفره‌های آب زیرزمینی به شیرابه‌های سمی زباله‌ها
فائزه جاوید کارشناس حوزه محیط زیست در این باره به «تعادل» می‌گوید: هیچ کجای کشور از خطر دفن غیر اصولی زباله در امان نیست، از منطقه «چرام» در استان کهکیلویه و بویراحمد گرفته تا آراد کوه و صفا دشت و .... مردمی که در نزدیگی این مناطق زندگی می‌کنند، همیشه جانشان در خطر است. از سوی دیگر وقتی این زباله‌ها به صورت غیر اصولی دفن می‌شود، شیرابه‌های آن به آب‌های زیرزمینی نفوذ کرده و این باقی مانده از سفره‌های آب زیر زمینی را هم آلوده میکند. بارها و بارها کارشناسان این حوزه در رابطه با خطرات آلوده شدن آب‌های زیرزمینی به شیرابه‌های سمی زباله‌ها هشدار داده‌اند اما متاسفانه در این رابطه هیچ مسوولی تصمیمی عاجل و قابل اجرا نگرفته است.
او می‌افزاید: سال‌هاست که سعی شده تا فرهنگ تفکیک زباله در بین مردم جا بیفتد، در حال حاضر تعداد زیادی از افراد از این قانون پیروی می‌کنند، اما تنها این مردم نیستند که باید زباله‌ها را تفکیک کنند، مساله اینجاست که ما حتی راه درست امحا زباله‌های تفکیک شده را هم بلد نیستیم. البته مساله بلد نبودن نیست، مساله اعتبار و امکاناتی است که باید به این موضوع اختصاص داده شود اما همواره در این رابطه کوتاهی‌های بسیاری صورت گرفته است.
هیچ کجا از شر زباله در امان نیست
محمد روشن‌زاده، فعال محیط زیست نیز در این رابطه می‌گوید: متاسفانه جایی را نمی‌توانیم پیدا کنیم که از شر زباله‌ها در امان باشد، سراوان یکی از آن شهرهایی است که مردم ساکن در آن به خاطر دفن غیر اصولی زباله به ستوه آمده ه‌اند، سال گذشته بارها و بارها به این مساله اعتراض کردند، بوی تعفن تمام این منطقه را گرفته از سوی دیگر تجمع زباله‌ها باعث شده تا انواع حشرات موذی در این منطقه جمع شوند، بیماری‌های مختلفی در این منطقه به وجود آمده است. فقط سراوان نیست که این وضعیت را دارد، شهر خلخال محصور در زباله است. حتی سال گذشته که دادستان عمومی و انقلاب این شهر از محل دفن زباله‌ها در خلخال دیدن کرد آن را غیر اصولی و خطرناک نامید.
او می‌افزاید: متاسفانه چانه‌زنی به مقامات در این رابطه به جایی نمی‌رسد، بسیاری از فعالان محیط زیست تلاش می‌کنند تا با استفاده از کمک‌های مردمی بتوانند به این وضعیت سامان بدهند، اما تا وقتی دولت پای کار نباشد نمی‌توان به نتیجه قطعی و درست در این رابطه رسید. مساله اینجاست که بارها و بارها کارشناسان در رابطه با استنشاق گاز متان حاضل از انباشت زباله‌ها و بیماری‌هایی که در انسان تولید میکند هشدار داده‌اند اما این هشدارها هیچ‌وقت جدی گرفته نشده است.
تعداد «مراکز دفن مهندسی پسماند» بسیار انگشت‌شمار است
از سوی دیگر مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست به ایلنا گفت: عدم امحای علمی پسماندها، عدم تفکیک مناسب، تصفیه نشدن شیرابه‌ها و سایر معایبی که در سیستم مدیریت پسماند ایران وجود دارد، سالانه حدود ۴۴۸ هزار میلیارد ریال معادل نزدیک به ۴۵ هزار میلیارد تومان به محیط‌زیست کشور خسارت می‌زند.
مهدی خادم ثامنی درباره مهم‌ترین معضلات کشور در مدیریت اصولی پسماندها و شیرابه‌های ناشی از آن و خسارت‌های حاصل از دپو و دفن انبوه پسماندهای مدیریت‌نشده و ورود شیرابه‌های تصفیه‌نشده به عرصه‌های طبیعی توضیح داد: آخرین آمارها نشان می‌دهد که سالانه حدود ۲۱ میلیون تن پسماند عادی در کشورمان تولید می‌شود که از این مقدار، حدود ۷۰ درصد پسماندهای‌تر و مابقی پسماندهای خشک هستند.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: در سال‌های اخیر تعداد مراکز دفن پسماند در کشورمان محدودتر شده است و به ۳۰۱ سایت کاهش یافته که این اقدام در راستای هدف‌گذاری محیط‌زیستی منطقه‌ای رسیدن به «پسماند صفر» انجام شده است تا میزان آلودگی منابع آب و خاک بر اثر دپوی پسماند در طبیعت کمتر شود، اما هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب در این زمینه بسیار فاصله داریم.
عدم امحای علمی پسماندها و تصفیه نشدن شیرابه‌ها
خادم ثامنی با اشاره به آخرین تحقیقات انجام‌شده درباره خسارت‌های مالی ناشی از عدم مدیریت اصولی پسماند بر محیط‌زیست کشور گفت: در سال ۱۳۹۸ سازمان حفاظت محیط‌زیست، پژوهشکده محیط‌زیست و توسعه پایدار و موسسه پژوهشی مهندسی راهبرد دانش‌پویا، پژوهشی را انجام دادند که هدف از آن طراحی یک نقشه راه برای مدیریت پسماند استان‌های شمالی کشور بود. مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: در آن پژوهش، محققان برای به دست آوردن آمار خسارات مالی ناشی از مدیریت نشدن پسماندها و شیرابه‌های حاصل از آن بر محیط‌زیست، ابتدا ارزش تقریبی منابع آب، خاک، هوا و سایر منابع طبیعی را برآورد کردند و ضمن تخمین آسیب هرکدام از محل‌های دپوی پسماند بر عرصه‌های طبیعی و منابع آبی و خاکی و... در سطح کشور، از مجموع اعداد و ارقام به دست‌آمده، رقم ۴۴۸ هزار میلیارد ریال را به عنوان میزان خسارت‌های سالانه ناشی از مدیریت نشدن اصولی پسماندها و شیرابه‌ها بر محیط‌زیست کشور اعلام کردند. آخرین آمار مربوط به این مساله نیز در همان سال ۹۸ به دست آمده و تاکنون آمار جدیدتری در این زمینه اعلام نشده است.
عمده مراکز دفن پسماند در ایران بسیار قدیمی هستند
خادم ثامنی با تاکید بر اینکه تعداد مراکز دفن مهندسی پسماند عادی در ایران بسیار انگشت‌شمار است، عنوان کرد: متاسفانه عمده مراکز دفن پسماند عادی در کشورمان بسیار قدیمی هستند، به عنوان مثال مجتمع آرادکوه در جنوب تهران که حجم ورود پسماند به آن از سایر مراکز دفن کشور بیشتر است، بیش از ۵۰ سال قدمت دارد یا در سایت سراوان رشت نیز حدود ۴۰ سال است که زباله دفن می‌شود. البته در سال‌های اخیر، ساماندهی مرکز دفن پسماند سراوان آغاز شده و قرار است شیرابه‌های حاصل از پسماندهای ورودی به این سایت، به تصفیه‌خانه‌ای هدایت شود که اخیرا در مجاورت این مرکز دفن احداث شده است تا دیگر شاهد ورود شیرابه‌های تصفیه‌نشده سایت پسماند سراوان رشت به دل جنگل‌ها و رودخانه‌های منطقه نباشیم.
ضرورت جدی استحصال گاز متان از لندفیل‌های بزرگ پسماند در کشور
خادم ثامنی با بیان اینکه برای استاندارد شدن یک مرکز دفن پسماند، باید علاوه بر تصفیه‌خانه شیرابه، محلی نیز برای استحصال گاز متان در آن لندفیل پیش‌بینی شود، اظهار داشت: با توجه به اینکه در سایت‌های دپوی پسماند همواره بر اثر فعالیت میکروارگانسیم‌های بی‌هوازی و تجزیه مواد آلی، گاز متان تولید می‌شود که یکی از گازهای گلخانه‌ای به حساب می‌آید، حتما باید در مراکز دفن مهندسی، برنامه مدیریت استحصال گاز متان نیز وجود داشته باشد؛ چراکه نشت این گاز از سایت‌های دپوی پسماند، می‌تواند باعث انباشته شدن آن در اتمسفر شود؛ همانطور که در سال گذشته گزارشی از وجود ابر متان در جنوب تهران منتشر شد که احتمالا ناشی از خروج چندین ساله گاز متان از مجتمع دفن زباله آرادکوه است.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: در مجتمع آرادکوه از چند سال قبل قرار بود که شهرداری تهران با یک شرکت از کره جنوبی قراردادی را برای استحصال گاز متان در قالب مکانسیم توسعه پاک منعقد کند که متاسفانه به علت تحریم‌های ظالمانه این اتفاق رخ نداد. اخیرا قرار شده است که شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی، برنامه‌های خود را در این زمینه ارایه دهند تا شهرداری برای استحصال گاز متان و تولید برق حاصل از آن با این شرکت‌ها به توافق برسد.
منبع خبر : روزنامه اقتصادی تعادل
